མཚོ་སྔོན་གསར་འགྱུར་དྲ་བའི་འཕྲིན། ཉེ་ཆར་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གཞུང་དོན་ཁང་གྱིས《ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་དྭངས་གཙང་གྲོང་ཁྱེར་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་སྐྲུན་པའི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ཇུས་གཞི》(གཤམ་གྱིས《ཇུས་གཞི》ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ)གཏན་འབེབས་དང་པར་འགྲེམས་བྱས་པ་དང་། དེ་རིང་ནས་ལོ་མཇུག་གི་གོང་བར་གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནང་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་དྭངས་གཙང་གྲོང་ཁྱེར་སྐྲུན་པའི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱས་ནས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤུས་ཚད་དང་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་སྟོན་གྲངས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པའི་མངོན་གསལ་དོད་པའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཏེ། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པ་དང་སྤུས་ཚད་སྔར་བས་མཐོར་འདེགས་དང་། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མཚན་སྙན་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བ། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་ཚོར་སྣང་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཏེ། དེང་རབས་ཅན་གྱི་མཚོ་སྔོན་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་སྣེ་ཁྲིད་དང་སྔོན་ལ་བརྩོན་ལེན་བྱས་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁོར་ཡུག་གི་རྨང་གཞི་བཟང་པོ་འདིང་རྒྱུ་གཏན་འཁེལ་བྱས།
《ཇུས་གཞི》ནང་ད་ཐེངས་ཀྱི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་དེ“ཚིགས་ཚེག་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་དང་། གཙོ་གནད་འབུར་དུ་ཐོན་པ། རང་རང་གི་འགན་འཁྲི་བསྒྲུབ་པ། མཐུན་སྦྱོར་མཉམ་འགྲུལ། གཅིག་སྡུད་ཐོག་འགག་སྒྲོལ་བྱེད་པ། ཡུན་རིང་ནུས་པ་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བའི”རྩ་དོན་ལ་བརྩི་སྲུང་བྱས་ཏེ། རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མཐོར་འདེགས་དང་། སྡོད་འོས་པའི་ཁོར་ཡུག་གི་ཐོན་རྫས་ལེགས་སྤེལ། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པ་ལེགས་སྤེལ། སྐྱེད་ཚལ་སྔོ་ལྗང་ལེགས་སྤེལ། མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་རིམ་པ་མཐོ་རུ་གཏོང་བ། དཔལ་ཡོན་གྱི་དར་སྲོལ་མཐོ་རུ་གཏོང་བཅས་ཕྱོགས་དྲུག་གི་ལས་འགན་ཞིབ་ཕྲ་23གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ནས་སྤེལ་བ་དེ་གྲོང་ཁྱེར་དོ་དམ་དང་། སྤྱི་བསྟན། འགྲིམ་འགྲུལ་། རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་རླུང་འཕྲིན་གློག་བརྙན་ཅུའུ། ནགས་ཚལ་རྩྭ་ཐང་ཅུས་སོགས་སྡེ་ཁག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་རེད།
ཟླ་5པའི་ཟླ་མཇུག་གོང་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ཞིང་ཚོང་ཁྲོམ་ར་དང་། སྐྱེད་ཚལ་སྤང་ལྗང་། ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤྱི་པའི་གསང་སྤྱོད་། འགྲིམ་འགྲུལ་ས་ཚུགས། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁྱིམ་ཆས་སོགས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི“སྒེའུ་ཁུང་”ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྒྲིག་ནན་པོ་བྱས་ཏེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི“གདོང་ངོས”གསར་དུ་བསྒྱུར་ནས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་དུས་ཚིགས་འཚར་པོ་བསུ་རྒྱུ་ཡིན་པ་རེད། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་ཡུལ་དང་དེ་བཞིན་བསྐོར་སྒྲིག་བཀོད་དང་། ཚོང་ཁང་གི་མཚན་མོའི་ཚོང་ར། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་འབྲེལ་མཐུད་ཁུལ། གྲོང་ཁྱེར་ཁོངས་ཀྱི་གཞུང་ལམ་དང་ལྕགས་ལམ་རྒྱུད་ཁུལ། སྤྱི་པའི་རླངས་འཁོར་འཇོག་ས་སོགས་ཕྱོགས་ཁག་གི་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མཁའ་དབྱིངས་སྐུད་ཐག་དང་། འགྲིམ་འགྲུལ་འགྲོ་སྐྱོད་སྒྲིག་ལམ། ཡུལ་སྐོར་ཚོང་པས་ལམ་བཟུང་ནས་གཉེར་སྐྱོང་བྱེད་པ། བྱང་རྟགས་གང་བྱུང་དུ་འཛུགས་པ་སོགས་དཔལ་ཡོན་མིན་པའི་གནད་དོན་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་སྟེ། ཡུལ་སྐོར་མང་བའི་དུས་ཚིགས་ཧྲིལ་པོའི་རིང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བ་དང་ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས། ཟླ་12པའི་ཟླ་མཇུག་གོང་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ཁག་ལ་“ཕྱིར་ལྟ་”བྱས་ཏེ་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་ཆུང་དུ་མི་འགྲོ་བ་དང་ཚད་གཞི་ཇེ་དམའ་རུ་མི་འགྲོ་བ་དང་། དྭངས་གཙང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྨང་གཞི་མུ་མཐུད་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་དགོས།
རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བའི་ཆེད་དོན་བྱ་སྤྱོད་ལག་ལེན་བསྟར་སྐབས། ཟི་ལིང་་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་མི་སྡོད་ཁོར་ཡུག་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་དམིགས་ནས“འཛུགས་སྐྲུན་དང་དོ་དམ་མཉམ་དགོས”མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། རྐང་ཐང་བའི་རྐང་ལམ་དང་། སྲང་ལམ་བརྒལ་བར་གྱི་ཟམ་མ། འཛུགས་སྐྲུན་ལས་ཡུལ་གྱི་བསྐོར་བ། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤྱི་པའི་གསང་སྤྱོད་སོགས་ནུས་པ་འཐུས་ཚང་མིན་པ་དང་དོ་དམ་ཞིབ་ཚགས་མེད་པའི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ལ་བཅོས་སྒྲིག་ཕྲན་བུ་བྱས་ཏེ། སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། རྐང་ལམ་དང་ཞོར་གཏོགས་སྒྲིག་བཀོད་དང་། འཛུགས་སྐྲུན་ལས་ཡུལ་གྱི་ཁོར་ཡུལ། ཁུལ་ཆུང་གི་སྤྱི་པའི་སྒྲིག་བཀོད། ཁོར་ཡུག་འཕྲོད་བསྟེན་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་བཅས་དུས་མཉམ་དུ་བཅོས་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པ་རེད། སྡོད་འོས་པའི་ཁོར་ཡུག་ཐོན་རྫས་སྤེལ་རྒྱུའི་ཆེད་དོན་བྱ་སྤྱོད་ལག་ལེན་བསྟར་སྐབས་སྲང་ལམ་རྒྱབ་ཕྱོགས་དང་། ཞིང་ཟོག་ཚོང་ར། འགྲིམ་འགྲུལ་ལྟེ་གནས་སོགས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པ་དང་ཁོར་ཡུག་འཕྲོད་བསྟེན་དོ་དམ་ཉམས་ཞན་གྱི་ལྷུ་ཚིགས་ལ་དམིགས་ཏེ་འགན་འཁྲིའི་འབྲེལ་ཐག་དམ་དུ་གཏོང་བ་དང་། མཉམ་འགུལ་ལམ་སྲོལ་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། “འཚེམ་དྲུབ་ཀྱི་རྩལ་ནུས་”བསྟར་ནས་དྭངས་གཙང་དང་། དྭངས་གཙང་། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ཁོར་ཡུག་འཕྲོད་བསྟེན་གྱི་རྣམ་པ་གཏོད་དགོས། ཁོར་ཡུག་འཕྲོད་བསྟེན་གཏིང་ཟབ་དང་ཞིབ་ཚགས་དང་། གད་སྙིགས་བསྡུ་རུབ་དང་གཙང་འདྲེན་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་བ། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གད་སྙིགས་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་། གཙོ་གནད་ཁུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་། ཞིང་ཟོག་ཚོང་རའི་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། ཁོར་ཡུག་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ལེགས་སུ་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། གནམ་གཤིས་ནུས་ཤུགས་སྤྲོད་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དོ་དམ་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ལ་སྔོན་དཔག་གི་ཕན་འབྲས་ཐོབ་པར་འགན་ལེན་བྱ་ཆེད། ད་ཐེངས་ཀྱི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ལ་གྲོང་ཁྱེར་དོ་དམ་ལས་དོན་གྱི་འགན་འཁུར་ཧྲི་ཀྲང་གཞོན་པ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ས་ཁུལ་དང་སྡེ་ཚན་གྱི་འགན་འཁུར་བློ་མཐུན་ཁོངས་མི་ཡིན་པའི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཆེད་དོན་འཛིན་གྲྭ་བཙུགས་པ་དང་། ལས་ཀའི་ཆེད་དོན་འཛིན་གྲྭའི་འོག་ཏུ་གཞུང་ལས་ཁང་བཙུགས་ནས་སྟོབས་ཤུགས་སྤུས་ལེགས་བཏང་ནས་གཅིག་སྡུད་ཐོག་གཞུང་དོན་སྒྲུབ་པ་དང་། ལྟ་སྐུལ་ལྟ་སྐུལ་དང་དཔྱད་བསྡུར་མི་སྣ་ཆ་ཚང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་ལས་འགན་བཀོད་གཏོང་དང་། ཞིབ་བཤེར་མཛུབ་ཁྲིད་། ལྟ་སྐུལ་ལྟ་སྐུལ་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀར་ཞིབ་ཕྲའི་འགན་འཁུར་ནས་རྒྱུན་ལྡན་ཅན་གྱི་ལས་ཀའི་སྐུལ་འདེད་ལམ་སྲོལ་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་། ཆེད་མངགས་མི་སྣ(ཚོ་ཆུང་)བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་ལས་དོན་དོན་འཁྱོལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུའི་འགན་འཁུར་རྒྱུ་དང་། འབྲེལ་གཏུག་སྦྲེལ་མཐུད་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ། ནུས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱིས་ལས་དོན་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་གནད་དོན་མང་ཞིང་དཀའ་གནད་ཆེ་བའི་གནད་དོན་ཞིབ་འཇུག་དང་ཐག་གཅོད་བྱས་ནས་ལས་ཀའི་ལས་འགན་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ནས་ཕན་འབྲས་ཐོན་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
《ཇུས་གཞི》ནང་གྲོང་ཁྱེར་ཐད་གཏོགས་སྡེ་ཚན་གྱིས་ལས་རིགས་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་གྱི་འགན་འཁྲི་ཏན་ཏིག་བསྒྲུབས་ནས་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གཞུང་དོན་སྒྲུབ་པ་དང་ས་གནས་ས་ཐོག་ཏུ་གཞུང་དོན་སྒྲུབ་པ་སོགས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དེ་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་ལས་སྒོའི་མཛུབ་ཁྲིད་དང་ལས་ཀའི་བཀོད་གཏོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་སྟེ་འགན་འཁྲིད་དང་ལས་སྒྲུབ་བྱས་རྗེས་སྒྲུབ་པ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་གཏན་འགོག་བྱས་ཏེ་མཐུན་སྦྱོར་ངང་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ལས་ཀའི་རྣམ་པ་ཆགས་པ་བྱེད་དགོས་ཞེས་བསྟན་ཡོད། འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ཆེད་དོན་འཛིན་གྲྭའི་གཞུང་ལས་ཁང་གིས་དུས་བཀག་ལྟར་ཆེད་དོན་ལྟ་སྐུལ་ཞིབ་བཤེར་བྱས་ཏེ་གནས་པའི་མངོན་གསལ་དོད་པའི་གནད་དོན་དང་དེ་བཞིན་མང་ཚོགས་དང་སྨྱན་སྦྱོར་གྱིས་སྙན་སེང་ཞུ་བའི་གླེང་མང་བའི་གནད་དོན་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་ལྟ་སྐུལ་བྱས་ཏེ་ལས་དོན་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སྒོ་ནས་ལེགས་གྲུབ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན་པ་རེད། ད་ཐེངས་ཀྱི་འགག་སྒྲོལ་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ལས་འགན་ཁག་གྲོང་ཁྱེར་དོ་དམ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་དམིགས་ཚད་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་ནང་བཅུག་པ་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་དོ་དམ་ལས་དོན་མཉམ་འབྲེལ་ཚོགས་འདུ་གཞུང་ལས་ཁང་གིས་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་“བཀོད་འདོམས་དབྱུག་པ”བེད་སྤྱོད་གང་ལེགས་བྱས་ཏེ་དུས་བཀག་ལྟར་ལྟ་སྐུལ་མཛུབ་ཁྲིད་དང་བཀོད་གཏོང་དང་དཔྱད་ཞིབ་གདེང་འཇོག་བྱས་ཏེ་དྭངས་གཙང་གྲོང་ཁྱེར་བསྐྲུན་ནས་ཕན་འབྲས་ཐོན་པ་དང་། ཡུན་རིང་རྒྱུན་དུ་གསར་འགྱུར་ཡོང་བ་འགན་ལེན་བྱས་ཏེ་དྭངས་གཙང་གྲལ་འགྲིག་གི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྣམ་པ་དང་དཔལ་ཡོན་དང་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་དར་སྲོལ་ལ་བརྟེན་ནས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་མཚོ་སྔོན་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྟོབས་ཤུགས་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་རྒྱུ་རེད།