[ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ། དངོས་སྒྲུབ་བརྩོན་ལེན།]མཚོ་སྔོན་ན་གོར་མོའི་ལྷོ་ཁའི་ཆུ་འཐེན་ནུས་གསོག་གློག་ཚིགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་མཐོང་ཐོས།

འཆར་ཅན་དུ། ཞོགས་པའི་འོད་ཟེར་རབ་ཏུ་འཕྲོ་བ་དང་རླངས་འཁོར་བཏང་ནས་བོད་ཀྱི་ལམ་བུ་བརྒྱུད་དེ་མྱུར་དུ་བསྐྱོད་པ་དང་རྒྱལ་ལམ་G109ཁུ་ནུ་རི་བོའི་འདབས་སུ་བསྐྱོད།རླངས་འཁོར་གྱི་སྒེའུ་ཁུང་ཕྱི་རོལ་དུ་ན་གོར་མོའི་གཙང་པོར་དངུལ་གྱི་འོད་མདངས་འཕྲོ་བ་དང་།གྲམ་ཐང་ཐོག་གི་རླུང་ཤུགས་གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་ཁ་ཤས་དལ་བུར་འཁོར་བཞིན་ཡོད།

མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ན་གོར་མོ་གྲོང་ཁྱེར་ནས་ཐོན་ཏེ་སྤྱི་ལེ་35ཙམ་ཟིན་པ་དེ་ནི་ཀྲུང་གོའི་འགག་གསུམ་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་ཁུངས(ཚོགས་པ)ཚད་ཡོད་ཀུང་སིས་འཛུགས་སྐྲུན་དོ་དམ་བྱས་པའི་ན་གོར་མོའི་ལྷོ་རིའི་ཆུ་འཐེན་ནུས་གསོག་གློག་ཁང་ཞིག་རེད།དེ་ནི་མིག་སྔར་འཛམ་གླིང་ཐོག་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་3500ཡན་ཟིན་པའི་ས་ཁུལ་གྱི་གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་གློག་འདོན་ཚད་ཆེ་ཤོས་དང་ཆུ་མཛོད་ཀྱི་ཤོང་ཚད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གློག་འདོན་ས་ཚིགས་ཤིག་རེད།

“མཚོ་སྔོན་གྱི་ཧྲ་ཀོ་ཐང་རྒོད་ས་ཁུལ་གྱི་ཞིབ་མཆན་རྣམ་གྲངས་ཐོག་མ་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་ང་ཚོས་ས་མཐོའི་ས་ཁུལ་དུ་གློག་ཤུགས་མ་ལག་གསར་པ་བསྐྲུན་རྒྱུར་འགག་རྩའི་ལག་རྩལ་གྱི་ཉམས་མྱོང་གསོག་འཇོག་བྱེད་བཞིན་ཡོད”འབྲི་ཆུའི་འགག་གསུམ་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གྲྭའི་ལྷོ་ཁའི་ཆུ་འཐེན་ནུས་གསོག་རྣམ་གྲངས་པུའི་ས་གནས་ས་ཐོག་གི་ལས་དོན་མི་སྣས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར་གཞིགས་ན།གློག་ཁང་གི་ལྟེ་བའི་ལས་གྲྭ་གཙོ་བོ་ཆུ་མཛོད་དང་།ཆུ་མཛོད་འོག་མ།ཆུ་འདྲེན་གློག་གཏོང་མ་ལགས་འོག་གི་བཟོ་ཁང་།ས་ངོས་ཀྱི་གློག་སྐུད་ས་ཚིགས།ཆུ་གསབ་འཐེན་འཕྲུལ་འཁོར་ས་ཚིགས།མཛོད་འོག་གི་སྟོང་པའི་སྒྲིག་བཀོད་སོགས་ལས་གྲུབ་ཡོད།

རླངས་འཁོར་བསྡད་དེ་ས་བབ་མཐོ་ཚད་སྨི་3700ཡོད་པའི་ཆུ་མཛོད་དུ་ལྡིང་སྐོར་རྒྱག་སྐབས་རླུང་འཚུབ་ཀྱིས་བྱེ་མ་སྒྲིལ་ནས་བདེ་འཇགས་ཞྭ་མོའི་ཕྱོགས་སུ་ལྷུང་།མིག་མདུན་གྱི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་730དང་མཐོ་ཚད་ལ་སྨི་81ཡོད་པའི་ཕང་རན་དངོས་པོ་ཆེན་པོའི་སྒྲོམ་གཞི་རགས་ཙམ་མངོན་པ་དང་།རང་འབེབས་རླངས་འཁོར་བཅུ་གྲངས་ཁ་ཤས་ཆུ་རགས་ཀྱི་རྨང་གཞིར་རྒྱུག་བཞིན་ཡོད་པ་དང་།ས་འདེད་འཕྲུལ་འཁོར་དང་།ས་ངོས་སྙོམས་འཕྲུལ་འཁོར།ལམ་གནོན་འཕྲུལ་འཁོར་བཅས་སྔ་རྗེས་སུ་འུར་སྒྲ་གྲགས་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།

“ཉིན་བཅུའི་གོང་དུ་རླངས་འཁོར་དང་པོའི་བར་བརྒལ་རྒྱུ་ཆ་དེ་གར་ཕབ་པ་དང་ཆུ་མཛོད་གོང་འོག་གི་རགས་གཞི་ཐག་གཅོད་ལེགས་གྲུབ་ཟིན་ནས་རགས་ཆེན་རྒྱག་པའི་དུས་མཚམས་སུ་དངོས་སུ་སླེབས་པ་དེ་ཐོག་ནས་རགས་ཆེན་གྱི་ཨར་ལས་དུས་མཚམས་གསར་པར་སླེབས་པ་མཚོན་གྱི་ཡོད།འོན་ཀྱང་ཆུ་རགས་བརྒྱབ་རྗེས་ཀྱི་གྱེན་ངོས་འགེབས་པ་དང་རགས་གཞི་སྔོག་འདོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་ལམ་ཚད་རྡོ་རིང་གཞན་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད”ཀྲུང་གོའི་ཨན་ནེང་ཅུས་གཉིས་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་བཟོ་བཀོད་པ་མོང་ལི་ཧན་ཧུང་ལེའང་གི་སྐད་གདངས་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་ལྡིར་སྒྲའི་ཁྲོད་ཧ་ཅང་གསལ་པོ་ཡོད།

ཁོང་གིས“འདི་ནི་མཛོད་ཁང་ནས་བཏོན་པའི་རྡོ་ཧྲུག་རེད།དེ་སྔ་བེད་མེད་རྒྱུ་ཆ་ཁོ་ན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།ད་ཆ་ཆུ་རགས་སྐྲུན་མཁན་གཙོ་བོར་གྱུར་ཡོད”ཅེས་བཤད།ཧྲ་ཀེའི་ས་རྒོད་ས་ཁུལ་དུ་ལས་གྲྭའི་མྱུར་ཚད་འགན་ལེན་བྱེད་དགོས་ལ་ཁོར་ཡུག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆུང་དུ་གཏོང་གང་ཐུབ་བྱེད་དགོས་སམ།འཛུགས་སྐྲུན་པ་དེ་དག་གིས་བཏོན་པའི་ལན་ནི་གསར་གཏོད་ཡིན་པ་སྟེ།ཚོད་ལྟ་ཡང་ཡང་བྱས་པ་བརྒྱུད་གསོག་འཇོག་ལས་གྲྭའི་ཁྲོད་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོས་རྡོ་ཧྲུག་གི་ཆུ་རགས་བཟོ་བའི་ལག་རྩལ་སྤྱད་དེ་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་400ཡི་བྲག་རྡོ་སྔོག་འདོན་བྱེད་ཚད་ཉུང་དུ་བཏང་ནས་མྱ་ངམ་ཐང་གི་རྒྱུ་ཆ་“སྙིགས་རོ་ནོར་བུར་འགྱུར་རྒྱུ”དེ་རེད།མཐོ་གྲང་དང་འཁྱགས་སྦོས་ཀྱི་ཉམས་སད་དྲག་པོའི་མདུན་དུ་ཆུ་མཛོད་ཀྱི་ཆུ་ཐིགས་མི་ཤོར་བའི་འགན་ལེན་ཇི་ལྟར་བྱེད་དགོས་སམ།མོང་ལི་ཧན་གྱིས་མཛོད་གཞོང་ལ་ཁ་ཕྱོགས་པ་སྟེ།“འབྲི་ཆུའི་འགག་གསུམ་འཛུགས་སྐྲུན་བཟོ་ལས་ལྷོ་ཁའི་རྣམ་གྲངས་པུའུ་ཡིས་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་པའི་ཆེད་དོན་ཞིབ་བཤེར་ར་སྤྲོད་བྱས་པ་བརྒྱུད་མཛོད་ཁང་གི་མཐའ་འཁོར་དུ་སྣུམ་སྙིགས་ཨར་འདམ་གྱི་ངོས་ལེབ་སྤྱད་པ་དང་།ཆུ་མཛོད་ཀྱི་མཐིལ་དུ་ཨར་ལས་འགྱིག་ཤོག་བཏིང་ཡོད།‘གདོང་མཆོང་གོས’རྣམ་པའི་མཉེན་གཤིས་སིམ་འགོག་མ་ལག་དེ་རིགས་ཀྱིས་ཀླད་ཀོར་འོག་གི་ཧྲེ་ཧྲི་ཏུའུ་30ཡི་གྲང་ངར་གྱི་གས་གཏོར་ཉེན་ཁ་ནུས་ལྡན་ངང་འགོག་ཐུབ”ཅེས་བཤད།མིག་སྔར་ཆུ་མཛོད་གོང་མའི་གཞོང་བ་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་78ཙམ་སྔོག་འདོན་བྱས་པ་དང་།རི་ལྡེབས་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་45ཙམ་བརྒྱབ་པ།ཆུ་རགས་གཙོ་བོའི་རྨང་གཞི་སྤྱིར་ན་སྔོག་འདོན་བྱས་ཟིན་པ།ཆུ་རགས་གཙོ་བོ་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་བསྐྲུན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།

གསོ་རླུང་འདུས་ཚད་ཐང་གི་བཅུ་ཆ་དྲུག་ཡང་མ་ཟིན་པའི“ཚེ་སྲོག་གི་དཀའ་ཁུལ”དུ་ཇི་ལྟར་བྱས་ནས་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་ས་འོག་གི་བྲག་ཕུག་བདེ་འཇགས་དང་ནུས་ཆེའི་སྔོག་འདོན་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས་སམ།ཆུ་གློག་ཅུས་གསུམ་པའི་ཀུང་སི་དང་པོའི་ཅིང་ལི་དང་ནན་ཧྲན་རི་བོའི་ཆུ་འཐེན་ནུས་གསོག་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་ཏང་ཀྲི་པུའི་ཧྲུའུ་ཅི་གཅིག་ལྕོགས་མོང་ཅན་གྱིས་བྲག་ངོས་ཀྱི་གསོར་འབིགས་རྗེས་ཤུལ་ལ་ཁ་ཕྱོགས་པ་སྟེ།“རྒྱུན་གཏན་གྱི་འཕྲུལ་ཚན་4ཡི་བཟོ་ཁང་ལ་ལོ་ཕྱེད་དགོས་པ་དང་ང་ཚོའི་འཕྲུལ་ཚན་8ཀྱིས་ཉིན་93ལས་མི་དགོས”མན་ངག་ནི་ཧའོ་ལིའི་དབར་གྱི་ཞིབ་ཚད་ཚོད་འཛིན་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་སྟེ།“སློབ་གྲྭའི་དབྱུག་པ་ཐེངས་གསུམ་གྱི་ཐབས་”སྤྱད་དེ་གསོར་ཁུང་ཚོད་འཛིན་ནན་པོ་བྱེད་པ་དང་།བྲག་སྟེགས་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་ཚད་བརྒལ་སྔོག་འདོན་ལི་སྨི་4ལས་ཆུང་བ་དང་།ཁུང་བུ་ཕྱེད་ཀའི་ཚད་དེ་92%ལས་ཆེ་བ(སྤུས་ལེགས་ལས་གྲྭའི་ཚད་གཞི་དེ་90%ལས་ཆེ་བ་ཡོད)འགྱུར་ལྡོག་གཙོ་བོའི་བྲག་ཕུག་གི་གཞུ་དབྱིབས་དང་བཟོ་ཁང་གཙོ་བོའི་བྲག་རྡོའི་གཏིང་རྡོ་སྔོག་འདོན་ཡང་སྔ་རྗེས་སུ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ནས་རྗེས་མཐུད་ཀྱི་བྲག་གཏིང་ཨར་འདམ་གྱི་ཆུ་གཏོང་རྒྱུར་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་ཞིག་བཏིང་ཡོད་པ་རེད།

བྲག་རྡོའི་འགྲམ་དུ་བཟོ་པ་དགེ་རྒན་ཁྲེན་ལགས་ཀྱི་བྲང་ཁར་འཁྱེར་བདེ་བའི་དབྱང་རླུང་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་ཡོ་བྱད་གློ་བུར་དུ་རྣ་བར་གཟན་པའི་ཉེན་བརྡ་གྲགས་པ་དང་།འོད་དམར་པོ་མྱུར་དུ་འོད་ཆེམ་ཆེམ་བྱས།“གསོ་རླུང་འདུས་ཚད་ཧ་ཅང་མགྱོགས”ཁོ་ལ་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་བྱུང་།གོམ་སྟབས་ཆེན་པོས་རླུང་ཁ་ལ་ཕྱིར་འཐེན་བྱས།

“ཚེ་སྲོག་གི་བཀག་སྡོམ་ཁུལ”དེར་འཛུགས་སྐྲུན་པ་སྟོང་ཕྲག་ལ་བདེ་འཇགས་སྲུང་ཡོལ་ཇི་ལྟར་བསྐྲུན་དགོས་སམ།“རིག་ནུས་ལས་ཡུལ”མ་ལག་གིས་སྒྲ་མེད་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་སྟེ།ཁོར་ཡུག་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དྲ་བས་དུས་ཐོག་ཏུ་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་རེའི་མཁའ་རླུང་གི་གསོ་རླུང་འདུས་ཚད་དང་དྲོད་ཚད་འཕར་ཆག་ཡོད་པ་དང་།གྲངས་གཞི་“མཚམས་ལས་བརྒལ་བ”བྱུང་ཚེ་ཉེན་ཟོན་སྔོན་བརྡ་གཏོང་སྐབས་འཕྲལ་མར་གཤམ་སྤྲོད་བྱས་ཚེ་ཨར་ལས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་དེ་དང་བསྟུན་ནས་སྟབས་བསྟུན་ལེགས་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།“དེ་ནི་བློས་འགེལ་ཆོག་པའི་‘ཚེ་སྲོག་སོ་པ་’ཞིག་རེད”དགེ་རྒན་ཁྲེན་ལགས་ཀྱིས་ཆུ་དམ་བཙིར་ནས་ཆུ་ཚ་པོ་འགའ་བླུགས་ནས་དབུགས་དཀར་པོ་དེ་སྐད་ཅིག་ཉིད་དུ་སྨུག་ཐལ་གྱི་ནང་དུ་ཡལ་སོང་།

མཐོང་རྒྱུ་མེད་པའི་བཟོ་ཁང་གི་བྲག་ཕུག་ལ་བལྟས་ནས་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་ཅིང་ལི་མོང་ཅན་གྱི་སྐད་འགག་པ་དང“ཁྱེད་ཀྱིས་ལས་གྲྭ་དེ་ཁག་པོ་རེད་ཅེས་ཤོད་ཁག་པོ་འདུག་གམ།འོན་ཀྱང་2030ལོར་འཕྲུལ་ཚན་ཚང་མ་སྐོར་བ་བརྒྱབ་ནས་ལྗང་མདོག་གློག་རྒྱུན་ཁྱིམ་ཚང་ཁྲི་སྟོང་མང་པོའི་ཕྱོགས་སུ་སླེབས་ཡོད”ཅེས་བཤད།ང་ཚོས་གོམ་སྟབས་ལྗིད་པོ་ཞིག་འཐེན་ནས་བཟོ་ཁང་ནས་ཁ་བྲལ་ཏེ་ཁ་རས་N95བླངས་པ་དང་།ཕྱི་ངོས་དཀར་པོ་སྔ་ས་ནས་སྐྱ་མདོག་གི་ཐལ་རྡུལ་གྱིས་ཁེངས་པ་དེ་ས་མཐོའི་དམག་འཐབ་ཀྱི་གཟེངས་རྟགས་དཔར་བརྒྱབ་པ་དང་འདྲ།

སླར་ཡང་ཉི་འོད་འོག་ཆུ་མཛོད་ཀྱི་ཨར་ལས་བྱ་ཡུལ་དུ་འབྱོར་བ་རེད།མིག་མདུན་དུ་སྣུམ་སྙིགས་ཨར་འདམ་ངོས་ཀྱི་རྡོ་རགས་རིང་པོ་དང་འདྲ་བར་ཆུ་རགས་ཀྱི་སྤྱིའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི་1606དང་རགས་ཆེན་གྱི་མཐོ་ཚད་ལ་སྨི་39ཡོད།མིག་སྔར་ཆུ་མཛོད་འོག་མའི་གཞོང་པ་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་450ཙམ་སྔོག་འདོན་བྱས་པ་དང་།གྱེན་གནོན་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་575ཙམ་བརྒྱབ་པ།ཆུ་རགས་གཙོ་བོའི་རྨང་གཞི་སྔོག་འདོན་བྱེད་ཚད་90%ཙམ་ཟིན་པ།རང་འདོན་རླངས་འཁོར་གྱིས་གནད་སྨིན་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱས་པའི་རྡོ་ཧྲུག་རྣམས་བཤལ་ནས་མནན་ཏེ་རགས་ཆེན་གྱིས་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་ཁྲི་8ལས་བརྒལ་ཡོད་པ་རེད།

ས་སྲོས་རིམ་བཞིན་ཆུ་མཛོད་ཀྱི་ལས་ཡུལ་དུ་ལྟ་ཞིབ་གློག་སྒྲོན་བཀར་བྱུང་།རང་འབེབས་རླངས་འཁོར་སྔར་བཞིན་ཀྱག་ཀྱོག་གི་དབྱིབས་ཀྱི་ཆུ་རགས་ཐོག་ཏུ་འཛེགས་པ་དང་རླངས་འཁོར་གྱི་གློག་སྒྲོན་འཁོར་སྐྱོད་ཀྱི་དར་སྐུད་གསེར་མདོག་ཅན་དུ་གྱུར་ཡོད།འོན་ཀྱང་ཁུ་ནུའི་དབུས་སུ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་180ལྷག་ཙམ་བཏང་ནས“རིམ་འདས་གློག་གསོག་ནོར་བུ”དེ་གཏོད་དགོས་དོན་ཅི་ཡིན་ནམ།

“གློག་ཁང་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་འགོ་ཚུགས་རྗེས་ཆན་ཝ་ཁྲི་240ཡི་རླུང་གློག་དང་ཆན་ཝ་ཁྲི་500ཡི་འོད་ཤུགས་འཁོར་སྐྱོད་ལ་གཞོགས་འདེགས་ཐུབ་ནས་ལོར་ནུས་རྒྱུ་གསར་པ་ཆན་ཝ་ཆུ་ཚོད་དུང་ཕྱུར་148མང་དུ་གཏོང་རྒྱུ་རེད”འབྲི་ཆུའི་འགག་གསུམ་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གྲྭའི་ལྷོ་ཁའི་ཆུ་འཐེན་ནུས་གསོག་རྣམ་གྲངས་པུའི་ལས་དོན་མི་སྣས་བཀོད་གཏོང་ལད་ཟློས་རི་མོར་མཛུབ་མོ་བཙུགས་ནས“རླུང་དང་འོད་གློག་གློ་བུར་དུ་ཉུང་དུ་འགྲོ་སྐབས་གློག་འདོན་ས་ཚིགས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཚན་གྱིས་སྐར་ཆ་120ནང་གློག་གཏོང་སྟངས་བརྗེ་ཐུབ་ནས་གློག་དྲའི་བདེ་འཇགས་འགན་ལེན་བྱེད་པའི་སྟོབས་ཤུགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད”ཅེས་འགྲེལ་བཤད་བརྒྱབ་པ་རེད།

འཛམ་གླིང་ཡང་རྩེའི་ཐོག་གི“གློག་ཤུགས་འབྲུ་མཛོད”དེས་མཚོ་སྔོན་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་ཐོན་ལས་ཀྱི་མཐོ་ས་གཏོད་པའི“གློག་ཤུགས་གསང་ཨང”སྦས་ནས་ས་གནས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་མཐོ་རུ་འགྲོ་བ་དང་གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་ལ་སྒུལ་ནུས་རབ་ཏུ་འཕྱུར་བ་བསྣན་ཡོད་ལ།མཚོ་སྔོན་གྱི་ལག་ལེན་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི“ཐཱན་གཉིས”ཀྱི་འཐབ་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱ་རྒྱུར་རམ་འདེགས་བྱས་ཏེ་མཚོ་སྔོན་གྱིས་ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲན་ལམ་ཐོག་སྣེ་ཁྲིད་པའི“འགག་རྩའི་སྒུལ་ཤུགས”ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།