མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དྲ་བ།
མཚོ་སྔོན་ནི་ས་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་ཐོན་ཁུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་།རི་ཀླུང་མཛེས་པ།ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་པ།རིག་གནས་སྣ་མང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བཅས་ཡོད།མཚོ་སྔོན་གྱི་མཛེས་སྡུག་ལ་གཞན་གྱིས་ཚབ་བྱེད་ཐབས་བྲལ་བའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ལྡན་ཡོད།
ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན།མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གོང་འོག་ཚང་མས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་མངགས་བཅོལ་ཟབ་མོ་བློ་ལ་བརྟན་པོར་ངེས་ནས་སྣོད་བཅུད་ཤེས་དཔལ་གྱི་མཐོ་ས་གཏོད་པ་དང་ཐོན་ལས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི“ས་ཁུལ་བཞི”མུ་མཐུད་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས“མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་སྣོད་བཅུད”སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་པ་དང“མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་དཔལ་འབྱོར”འཕེལ་བར་བྱས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་སྲུང་སྐྱོང་དང་།ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས།དམངས་འཚོ་འགན་ལེན་བཅས་གཅིག་གྱུར་དམ་ཟབ་ཡོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད།
མཚོ་སྔོན་གྱིས་སྣོད་བཅུད་སྲུང་སྐྱོང་ཨང་དང་པོར་འཇོག་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་སྤུས་ཚད་གཏོད་པ་དང་ཡུལ་སྐོར་ལ་བརྟེན་ནས་སྣོད་བཅུད་ཀྱི་རིན་ཐང་མངོན་པར་བྱས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བརྟན་པོའི་ངང་ཡུན་རིང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།འཆར་འགོད་སྔོན་ལ་ལག་བསྟར་དང་“སྣ་ཐག་”དམ་པོར་འཛིན་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་གོམ་པ་རིམ་བགྲོད་དང་།ཇུས་འགོད་གཏན་འཁེལ་བྱས་རྗེས་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བ།“རི་བོ་གཉིས་”གཞན་སྒྱུར་གྱི་ལམ་བུ་ཇི་ཙམ་བསྐྱོད་ན་དེ་ཙམ་གྱིས་རྒྱ་ཆེ་རུ་འགྲོ་བ།དམངས་ཕྱུག་རྩ་བར་འཛིན་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་བརྒྱུད་དམངས་འཚོ་འགན་ལེན་དང་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་དང་།ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་གཅིག་མཐུན་འདུས་གྲུབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བརྟན་དུ་བཏང་སྟེ།“ཁུག་མ་ཕྱུག་པོ་”ཡིན་ལ།“བློ་ཕྱུག་པོ་”དང་“སྙིང་སྟོབས་ཕྱུག་པོ”དེ་བས་ཀྱང་བྱེད་དགོས།
ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་སྣོད་བཅུད་སྲུང་སྐྱོང་གི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་ཡང་དག་བྱ་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་རྩེ་རིམ་ཇུས་འགོད་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང་།སྒྱུར་བཅོས་གསར་གཏོད་མཐའ་འཁྱོངས།སྒྲིག་སྲོལ་དང་ལམ་སྲོལ་གྱི་དཀའ་གནད་སེལ་བ།མིག་སྔར་གཞི་ཚུགས་པ་དང་ཕུགས་ལ་དམིགས་པ།སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུ་དང་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ།རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཁྲོམ་རའི་གཉེར་སྐྱོང་བྱེད་པོ་སྐྱེད་སྲིང་དང་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ་སོགས་མཚོ་སྔོན་གྱི་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ལས་དོན་དེ་བསསྐད་གྲགས་ཆོད་ཚད་ཡོད་པའི་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་ནས་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་བར་དང་།དེ་ནས་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སྒོ་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་ས་གཏོད་པའི་བར།མཚོ་སྔོན་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་མདུན་སྐྱོད་ལམ་བུའི་ཐོག་གི་རྐང་རྗེས་ཚང་མ་གསལ་པོར་མཐོང་ཐུབ།
སྲུང་སྐྱོང་གསར་སྤེལ་གལ་ཆེ་མཉམ་དུ་བཞག་ནས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ལས་ཕྱོགས་སྒྱུར་མགྱོགས་སུ་གཏོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ།
རང་བྱུང་ཁམས་ཆེན་མོའི་ལྷ་ཡི་ལག་རྩལ་གྱིས་མཚོ་སྔོན་ལ་ལོ་འཁོར་མོར་ཁ་བས་གཡོགས་པའི་འཁྱགས་རོམ་གྱི་རི་བོ་ཡོད་ལ།མུ་མཐའ་མེད་པའི་རྩྭ་ཐང་ཡང་ཡོད།མུ་མཐའ་མེད་པའི་མྱ་ངམ་ཐང་དང་བྱེ་ཐང་ཡོད་ལ།ད་དུང་ཁམ་བུ་དང་ལྗོན་ཤིང་སྔོ་ལྗང་གི་གཙང་པོ་དང་ཙོང་ཆུའི་རོང་ཡང་ཡོད།རི་ཆུ་ནགས་ཞིང་མཚེའུ་རྩྭ་བཅས་ཀྱི་འཁྱགས་རོམ་སོགས་ཐོན་ཁུངས་སྣ་ཚོགས་ཆ་ཚང་ཡོད་པ་དང་།ཉམས་འགྱུར་སྣ་ཚོགས་མངོན་པར་བྱས་ནས་གདོད་མའི་དྭངས་གཙང་དང་།བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པ།བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པ།ངོ་མཚར་ཆེ་བའི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་རི་མོ་ཞིག་གྲུབ་ཡོད།
དེ་དག་ལས་མཚོ་སྔོན་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་གཏོད་པའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ལྡན་པ་དང་ལྷག་པར་དུ་གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་དངོས་སུ་བཙུགས་པ་དང་།མདོ་ལ་རིང་མོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་ཁག་དང་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་གི་སྒྲིག་གཞིའི་ཚོད་ལྟའི་གྲས་སུ་བཅུག་པ།མཚོ་སྔོན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་གཏོད་པའི་དུས་མཚམས་སུ་སླེབས་པ།ཨ་ཆེན་གངས་རྒྱབ་དངོས་སུ་《འཛམ་གླིང་གི་རང་བྱུང་ཤུལ་བཞག་མིང་གཞུང》ནང་བཅུག་པ་བཅས་ཀྱིས་མཚོ་སྔོན་གྱི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གོ་སྐབས་བཏོད་ཡོད་པ་རེད།
རྩེ་རིམ་ཇུས་འགོད་ལ་ཤུགས་རྒྱག་པ་དང་།བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ཤུགས་ཆེ་བ།མདུན་ལམ་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་དམིགས་ཚད་ལ་དམ་པོར་དམིགས་ནས་མཚོ་སྔོན་གྱིས་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་སྤུས་ལེགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་བརྟན་པོ་སྤོས་པ་དང་ཆབས་ཅིག་ཕན་འབྲས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཀྱང་ཐོབ་ཡོད་པ་རེད།འདི་ལོའི་ལོ་སྟོད་དུ་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱིས་ཡུལ་སྐོར་བ་མི་ཐེངས་ཁྲི་2200ལ་སྣེ་ལེན་ཞུས་པ་དང་ཡུལ་སྐོར་གྱི་སྤྱིའི་འགྲོ་གྲོན་སྒོར་དུང་ཕྱུར་191ཟིན་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས་23.7%དང་20%སོ་སོར་འཕར་ཡོད།
“གསར་སྤེལ་ཆེན་པོ་མི་བྱེད་པར་སྲུང་སྐྱོང་ཆེན་པོ་བྱ་དགོས་”ཟླ་6ཚེས་26ཉིན།མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཚོགས་ཆེན(མཚོ་སྔོན་པོ)སྐབས་དང་པོ་དང་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཆུ་ཚད་མཐོ་བའི་སྣོད་བཅུད་སྲུང་སྐྱོང་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་སྦྱོང་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་ཚོགས་ཞུགས་མི་སྣའི་སྤེལ་རེས་གཏམ་བཤད་ནང་སྐད་སྒྲ་གཅིག་མཚུངས་གསལ་པོར་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱས་པ་སྟེ།ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་མཚོ་སྔོན་གྱི་སྔོ་ཞིང་དྭངས་པའི་རི་ཆུ་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱ་རྒྱུ་ཨང་དང་པོར་བཞག་ནས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་མཚོ་སྔོན་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་།སྣོད་བཅུད་བདེ་འཇགས་སྲུང་ཡོལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བརྟན་དུ་གཏོང་བ།སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་གྱི་དམིགས་ས་བསྐྲུན་པར་རྨང་བརྟན་པོ་ཞིག་བཙུགས།
“བཅུ་བཞི་ལྔ”ཚུན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱིས་ཀྲུང་དབྱང་དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཆེད་དོན་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་130ལྷག་ཙམ་བརྩོན་ལེན་བྱས་ནས་སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་ཀྱི་ཞན་ཆ་མགྱོགས་མྱུར་གསབ་པ་དང་།ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་དང་སྣོད་བཅུད་སླར་གསོའི་རྣམ་གྲངས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་ས་ཁོངས་ཁོར་ཡུག་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་མཐུད་ལེགས་སུ་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད།མཚོ་སྔོན་པོའི་འབབ་རྒྱུད་དུ་ཆེད་སྤྱོད་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་8བཏང་ནས་པུའུ་ཧ་གཙང་པོ་དང་རིག་མོ་གཙང་པོ་སོགས་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཆུ་རྒྱུན་གཙོ་བོའི་ཁོར་ཡུག་བཅོས་སྐྱོང་དང་སྣོད་བཅུད་སླར་གསོའི་ལས་གྲྭ་ཁག་7ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་གྱི་མཚོ་སྔོན་པོའི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་གཏོད་རྒྱུར་རོགས་རམ་བྱས་པ་རེད།
“མཚོ་སྔོན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་པོའི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་གཏོད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱིས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཐབས་དང་འཕེལ་རྒྱས་སྲིད་ཇུས་བཟོས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་ཐོན་རྫས་ཀྱི་རིན་ཐང་གཞན་སྒྱུར་དང་དམིགས་བསལ་གཉེར་སྐྱོང་ཐབས་ལམ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་ནས་སྣོད་བཅུད་དང་།སྤྱི་ཚོགས།དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཀྱི་ཕན་འབྲས་ཆེ་ཤོས་མངོན་འགྱུར་བྱས་ཏེ་སྣོད་བཅུད་སྲུང་སྐྱོང་དང་།ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས།དམངས་འཚོ་འགན་ལེན་བཅས་མཐུན་སྦྱོར་གཅིག་གྱུར་ཡོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད”ཅེས་མཚོ་སྔོན་པོའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་སྲུང་སྐྱོང་བེད་སྤྱོད་དོ་དམ་ཅུས་ཀྱི་ཅུས་ཀྲང་གཞོན་པ་མཱ་ཐེན་ཁྲེང་གིས་བཤད།
རྨང་གཞི་དང་སྤུས་ལེགས་ཞབས་ཞུ་སྟོབས་ཆེར་བཏང་ནས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ལས་ཀྱི་འགྲན་རྩོད་རྣམ་པ་མཐོ་རུ་བཏང་བ།
ཞིམ་ཟས་ལ་རོལ་བ་དང་།མཛེས་ལྗོངས་ལ་ལྟ་བ།དམངས་སྲོལ་ཉམས་ལེན་ནང་ཞུགས་པ།རིག་གནས་ཀྱི་བག་ཆགས་མྱོང་ཚོར་བྱེད་པ་སོགས་བྱས་མ་ཐག་པའི་ཟླ་མཆོད་དུས་ཆེན་གྱི་གུང་གསེང་རིང་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཡུལ་སྐོར་ཁྲོམ་རར་གསོན་ཤུགས་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།ཟླ་9ཚེས་17ཉིན།ཞེ་ཁྲེང་དྲ་བའི་ཐོག《2024ལོའི་ཟླ་མཆོད་དུས་ཆེན་གྱི་ཡུལ་སྐོར་སྙན་ཞུ》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་ལས་མངོན་པར།ཟི་ལིང་གི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་རླངས་འཁོར་འགན་ལེན་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་ཨང་གསུམ་པར་ཚུད་པ་དང་།ཚྭ་ཁ་ཚྭ་མཚེའུ་དང་།སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་།ཟི་ལིང་གི་རི་སྐྱེས་སྲོག་ཆགས་གླིང་སོགས་མཚོ་སྔོན་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དུ་ཟླ་མཆོད་དུས་ཆེན་གྱི་ངལ་གསོའི་རིང་ཡུལ་སྐོར་བས་དགའ་པོ་བྱེད།
“གུང་གསེང་རིང་ང་ཚོས་ཕྲུ་གུ་འཁྲིད་ནས་ཟི་ལིང་དུ་ཉིན་གཉིས་རྩེ་བ་དང་ད་དུང་སྨུག་མདོག་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དུ་བསྐྱོད་དེ་ཟླ་མཆོད་དུས་ཆེན་གྱི་དམངས་སྲོལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བ་དང་མཉམ་དུ་མཚོ་སྔོན་གྱི་ཟླ་མཆོད་བག་ལེབ་བཟོས་ནས་ཕྲུ་གུ་ཚོར་སྲོལ་རྒྱུན་དུས་ཆེན་གྱི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཤུགས་ཉམས་སུ་མྱོང་དུ་འཇུག་རྒྱུ་ཡིན”ཅེས་ལན་ཁུལ་གྲོང་ཁྱེར་ནས་ཡོང་བའི་ཡུལ་སྐོར་བ་ཝང་ཀྲེང་གིས་བཤད།
བར་ཐག་ཉེ་བ་དང་།དུས་ཚོད་ཐུང་བ།ཡུལ་སྐོར་སྟབས་བདེ་བ་བཅས་ཀྱི་ཡུལ་སྐོར་རྣམ་པ་གསར་པ་སྟེ“ཡུལ་སྐོར་ཆུང་ངུ”ལ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་རླུང་འཕྲིན་གློག་བརྙན་བརྙན་འཕྲིན་ཅུས་ཀྱིས“གསར་བརྗེའི་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར”དང་།“རྨ་ཆུ་དང་ཙོང་ཆུའི་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར”“ཕྲུ་གུ་ཞིབ་འཇུག་སློབ་སྦྱོང་ཡུལ་སྐོར”“གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཉམས་ལེན་ཡུལ་སྐོར”“རང་བྱུང་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར”བཅས་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་གྲོང་ཁྱེར་5ཡི་“ཡུལ་སྐོར་ཆུང་གྲས”ཀྱི་ལམ་ཐིག་15བཏོན་ནས་ཤར་གྲོང་ཟི་ལིང་གི་མཛེས་སྡུག་མངོན་པར་བྱས་ཡོད།
དེ་ནི་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་བརྟེན་ནས་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ལྟེ་གནས་གྲོང་ཁྱེར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གཏོད་པའི་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་ལག་ལེན་ཞིག་ཡིན་ལ།མཚོ་སྔོན་གྱིས་རྨང་གཞི་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་དང་།ཞབས་ཞུ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ།སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཏེ་ཕྱོགས་མང་ནས“ཡུལ་སྐོར+”འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་བསྡུས་རིས་ཤིག་ཀྱང་རེད།
སྔར་ནས་ད་བར་མཚོ་སྔོན་གྱིས་ཞན་ཆ་གསབ་པ་དང་།བཅོས་སྒྲིག་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་པ།ལས་རྣམ་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ།ཞབས་ཞུ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ་བཅས་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ནས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་སྤུས་ཚད་དང་ཕན་འབྲས་ཆེ་རུ་གཏོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།འདི་ལོ“སྐོར་གཅིག”ལམ་རྒྱུད་ཀྱི་གྲོང་རྡལ་གྱི་རྣམ་པ་དང་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་སོགས་ཡུལ་སྐོར་ཅན་གྱི་སྒྱུར་བཀོད་དང་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དང་།ཡུལ་སྐོར་ཆེད་སྤྱོད་གཞུང་ལམ།སྣོད་བཅུད་རླངས་འཁོར་འཇོག་ས་སོགས་རྣམ་གྲངས་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་མཐུད་ངང་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད།
དེ་དང་ཆབས་ཅིག་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་འཕེལ་རྒྱས་ཟམ་མི་ཆད་པར་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་།མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྱི་སྤུས་ཚད་རིམ་སྤོར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ།“དྲ་སྦྲེལ་དང་ཡུལ་སྐོར་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི”ལས་རྣམ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ།རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ལམ་ཐིག་དང་མཛེས་ལྗོངས་ལམ་བུ་བསྐྲུན་པ།རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་འཛད་སྤྱོད་ཁྲོམ་ར་སྐྱེད་སྲིང་དང་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་ལས་རིགས་སྤུས་ལེགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་སྐུལ་འདེད་བྱས།
མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་ཐིང་གིས་ཡུལ་སྐོར་སྤུས་ཚད་དེ་འཐབ་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་ལས་དོན་ལ་བརྩིས་ནས“ནང་རྩལ”དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་གྱིས་ཡུལ་སྐོར་བའི་བློ་ཡིད་ཚིམ་ཚད་དེ་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་གདེང་འཇོག་གི་ཚད་གཞི་འབའ་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་ནས་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཁྲོམ་རའི་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་མ་ལག་ནང་བཅུག་སྟེ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་མངོན་མེད་རྐྱེན་ངན་གྲལ་བཤེར་དང་།“གཟུགས་པོ་ཞིབ་བཤེར་རྣམ་པའི”ལྐོག་ཞིབ་སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རབ་དང་རིམ་པ་མུ་མཐུད་སྤེལ་ནས་རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཁྲོམ་ར་བརྟན་ལ་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་རྒྱུར་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་འགན་ལེན་བྱས་པ་རེད།
“དུས་ཚིགས་འདིར་མཚོ་སྔོན་དུ་གྲང་ངར་ཅུང་ཆེ་ནའང་ཡུལ་ལྗོངས་སྔར་བཞིན་མཛེས་ལ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱང་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཡོད་པ་མ་ཟད།ཕྱོགས་ཁག་གི་སྒྲིག་བཀོད་འཐུས་སྒོ་ཚང་བ་དང་ཞབས་ཞུ་འཐུས་སྒོ་ཚང་བ།མྱོང་ཚོར་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་ཡོད”ཝུའུ་ཤིས་གྲོང་ཁྱེར་ནས་ཡོང་བའི་ཡུལ་སྐོར་བ་དབྱང་ཧྲུའུ་ཡོན་གྱིས་བསྔགས་བརྗོད་ཚད་མེད་བྱས།
མིག་སྔར་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་དུ་Aརིམ་པའི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་84%་རིམ་པ་གཉིས་པ་དང་དེ་ཡན་གྱི་གཞུང་ལམ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་།རིམ་པ་5Aཡི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྱི་གཞུང་ལམ(རིམ་པ་དང་པོ་ཚུད་པ)ཚང་མར་གཞུང་ལམ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ།རིམ་པ་4Aཡི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་ཚང་མར་རིམ་པ་གཉིས་པ་དང་དེ་ཡན་གྱི་གཞུང་ལམ་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ།མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྱི་ཤར་གཏོང་རང་བཞིན་དང་སྟབས་བདེའི་རང་བཞིན་ཆེ་རུ་ནུས་ལྡན་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད།
རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་།ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ།ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཞན་ཆ་གསབ་པ།སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ།ཕན་འབྲས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ཚེ་གཞི་ནས་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དེ་ཡུལ་སྐོར་བའི་སེམས་ནང་གི“སྙན་ངག་དང་རྒྱང་རིང”ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཐུབ་པས།མཚོ་སྔོན་གྱིས་འབད་བརྩོན་བྱེད་པའི་གོམ་སྟབས་གཏན་ནས་མཚམས་འཇོག་མྱོང་མེད།
རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་གྱི་གསོན་ཤུགས་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སྒོ་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་ས་བཏོད་པ།
མཚོ་སྔོན་གྱི་མཛེས་སྡུག་ནི་སྣོད་བཅུད་ལ་རག་ལས་ཡོད།དེ་གར་རི་བོ་སྟོང་གི་འཚེམ་དྲུབ་དང་ཁྲོན་བརྒྱའི་དར་གོས་འཐག་བཞིན་ཡོད།
རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་ས་གཏོད་རྒྱུ་ནི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཅིན་ཕིང་གིས་མཚོ་སྔོན་གྱི་སྤུས་ལེགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དཀྲིས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལས་འགན་དང་ཇུས་འགོད་གནང་བའི་བརྗིད་ཆེའི་འཆར་གཞི་ཞིག་རེད།
མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་དང་།རིག་གནས།ཡུལ་སྐོར་པུའུ་བཅས་ཀྱིས་པུའུ་དང་ཞིང་ཆེན་མཉམ་སྐྲུན་འགོ་ཁྲིད་ཚོགས་ཆུང་བཙུགས་ནས《མཚོ་སྔོན་གྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་ས་གཏོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཇུས་གཞི》མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་པར་འགྲེམས་བྱས་པ་རེད།2022ལོའི་ཟླ་8པར་པུའུ་དང་ཞིང་ཆེན་མཉམ་སྐྲུན་འགོ་ཁྲིད་ཚོགས་ཆུང་གི་ལས་དོན་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དང་པོ་འཚོགས་ནས་གཙོ་གནད་ལས་དོན་ཁག་ལ་སླར་ཡང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་རེད།2023ལོར་ཞིང་ཨུད་ཀྱི་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྒྱུར་བཅོས་ཟབ་གཏོང་ཨུ་ལྷན་གྱིས་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ཉེར་གཅིག་པ་འཚོགས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་ས་གཏོད་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་དཀའ་གནད་ལ་ཆེད་དོན་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་དང་ལམ་སྲོལ་གྱི་གནད་དོན་སྔར་བས་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་པ་རེད།
བྱ་སྤྱོད་ནི་དཔང་རྟགས་ཡག་ཤོས་ཤིག་རེད།མཚོ་སྔོན་གྱིས་སྣོད་བཅུད་སྔོན་ལ་འཇོག་པ་དང་ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་གཙང་གསུམ་ཆུ་འགོ་དང་།མཚོ་སྔོན་པོ།ཁྲི་ལེབ་རི་བོ།རྨ་ཆུ་སོགས་འཛམ་གླིང་རིམ་པའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་སྤུས་རྟགས་གཙོ་གནད་དུ་བཏོད་དེ་མཚོ་སྔོན་པོའི་དཔེ་སྟོན་ཁུལ་གཏོད་པ་དང་།གསེར་དངུལ་ཐང་ནས་རྡུལ་ཕྲན་གྲོང་བར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་5Aརིམ་པའི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གཏོད་རྒྱུར་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་ཡུལ་སྐོར་གྲོང་ཁྱེར་དང་ཁུལ་དང་།ཡུལ་སྐོར་རྫོང་ཆུས།ཁྱད་ལྡན་ཡུལ་སྐོར་ཤང་གྲོང་།གྲོང་གསེབ་ཡུལ་སྐོར་གཙོ་གནད་གྲོང་ཚོ་བཅས་རིམ་བཞིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་དམིགས་སའི་མ་ལག་བསྐྲུན་རྒྱུ་རེད།Aརིམ་པའི་ཡུལ་སྐོར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་38གསར་དུ་ཞིབ་དཔྱད་གཏན་འཁེལ་བྱས་པ་དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་བཟོ་ལས་ཡུལ་སྐོར་དཔེ་སྟོན་རྟེན་གཞི་9གསར་དུ་བསྣན་ཡོད།
དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་རྫས་མཁོ་སྤྲོད་རྒྱུན་མཐུད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་བཏང་ནས་ཐོན་ལས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་རྒྱུར་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དང་།རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་ཀྱི་བཀྲག་མདངས་འཚེར་ས་གང་ལེགས་མངོན་པར་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
ལོ་ཟླ་མི་གནས་པར་གནའ་ལམ་གྱི་རྣམ་པ་མངོན།མཚོ་སྔོན་གྱི་ཁུ་ནུ་རིག་གནས་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་ཞིང་།རེབ་གོང་སྒྱུ་རྩལ་དང་།མཚོ་སྔོན་གྱི“མེ་ཏོག”“མཚོ་སྔོན་གྱི་འཚེམ་དྲུབ་མ”སོགས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ནང་དོན་གཏིང་ཟབ་པ་དང་།མཚོ་སྔོན་གྱི་མེས་པོའི་ཤེས་དཔལ་དང་བློ་གྲོས་མངོན་མེད་ལ།མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ངོ་མཚར་དང་།བློ་གཤོགས་ཆེ་བ།འཐུས་སྒོ་ཚང་བ།བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པ་བཅས་མངོན་ཡོད།
མཚོ་སྔོན་དུ་ད་ཆ་རིམ་ཁག་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་གྲངས་3016ཡོད་པའི་ནང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཚབ་མཚོན་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་མིང་གཞུང་6དང་།རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་88ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་རྣམ་གྲངས་335བཅས་ཡོད་པ་རེད།རིམ་ཁག་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་འཛིན་པ་4245ཡོད་པ་རེད།རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ལས་ཞུགས་བཟོ་ཁང་2དང་།རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཐོན་སྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོང་དཔེ་སྟོན་རྟེན་གཞི་8ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཐོན་སྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་སྲུང་སྐྱོང་དཔེ་སྟོན་རྟེན་གཞི་7ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་འཛིན་རྟེན་གཞི་42ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་བཟོ་ཁང་15བཅས་ཡོད།
ཕུགས་བསམ་ཡོད་ན་གཞི་ནས་རྒྱང་རིང་ཡོད།དམིགས་ཚད་ལ་དམ་པོར་དམིགས་ནས་མཚོ་སྔོན་གྱིས་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་སྤུས་ལེགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་བརྟན་པོ་སྤོས་པ་དང་ཆབས་ཅིག་ཕན་འབྲས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཀྱང་ཐོབ་ཡོད།
མིག་སྔར“ལྟེ་བ་གཅིག་དང་།སྐོར་གཅིགརྒྱུད་མང་བའི”སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གཏོད་རྒྱུར་དམིགས་ནས་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ལྟེ་གནས་གྲོང་ཁྱེར་བསྐྲུན་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དང་།མཚོ་སྔོན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་འོག་མཚོ་སྔོན་པོ་སྐོར་བའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་གྱི་རྩེར་སོན་སྐོར་ལམ་བཏོད་པ།ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་ལ་བརྟེན་ནས་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་ཁུལ་མང་པོ་ལེགས་སྒྱུར་དང་ཁྱབ་གདལ་བཏང་ནས“ལྟེ་བ་གཅིག་གིས་སྣེ་ཁྲིད་དང་།ལྷུ་ཚིགས་གཅིག་གིས་དཔེ་སྟོན།རྒྱུད་མང་སྦྲེལ་”བཅས་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གསར་པ་ཞིག་ཆགས་པ་བྱེད་དགོས།
འགོ་རྩོམ་པར་ཤུགས་ཡོད་ལ་མ་འོངས་པར་རེ་བ་ཡོད།མཚོ་སྔོན་གྱིས་རིག་གནས་འགྱིག་རྫས་ཡུལ་སྐོར་དང་ཡུལ་སྐོར་ལ་བརྟེན་ནས་རྩོམ་ཡིག་ལེགས་སྤེལ་བྱས་ཏེ་རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་དང་སྤུས་ལེགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་བུར་གོམ་ཞེང་ཆེན་པོས་བསྐྱོད་དེ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐུབ་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཡུལ་སྐོར་བྱ་ཡུལ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་བཏོད་ཡོད།
