2023ལོའི་ཟླ3ཚེས5ཉིན་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་བཞི་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་དང་པོའི་ཐོག
རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཙུང་ལི། ལིས་ཁི་ཆང་།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
  སྐབས་འདིའི་སྲིད་གཞུང་གི་འགན་འཛིན་ཡུན་ཚད་མཇུག་སྒྲིལ་གྲབས་ཡོད། ད་ལྟ་ངས་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཚབ་ཞུས་ནས་ཚོགས་ཆེན་ལ་བྱ་བའི་སྙན་ཞུ་འབུལ་རྒྱུ་ཡིན་པས་གྲོས་ཞིབ་གནང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་རྣམ་པས་ཀྱང་དགོངས་འཆར་གནང་རོགས་ཞུ།
གཅིག འདས་ཟིན་པའི་ལོ་གཅིག་དང་ལོ་ལྔའི་བྱ་བར་ཕྱིར་དྲན་བྱེད་པ།
  2022ལོ་ནི་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གལ་འགངས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ལོ་ཞིག་ཡིན། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ཉི་ཤུ་པ་རྒྱལ་ཁའི་ངང་སྐོང་འཚོགས་བྱས་ཏེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་བརྗིད་ཉམས་ཆེ་བའི་འཆར་གཞི་བཀོད་ཡོད། རླུང་འཚུབ་རླབས་འཕྱོའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁོར་ཡུག་དང་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་ཞིང་ལྗིད་རྫོབ་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ནང་གི་བཅོས་སྒྱུར། འཕེལ་རྒྱས། བརྟན་བརླིང་གསུམ་གྱི་ལས་འགན་གྱི་མདུན་དུ། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་དང་སྣེ་ཁྲིད་བྱས་ཏེ་དཀའ་ངལ་ལ་མི་འཛེམ་པར་མདུན་དུ་བསྐྱོད་ཅིང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རིམས་ནད་འགོག་དགོས་པ་དང་། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་དགོས་པ། འཕེལ་རྒྱས་བདེ་འཇགས་དགོས་པ་བཅས་ཀྱི་བླང་བྱ་དོན་འཁྱོལ་བྱས་པ་དང་།  སྤྱི་ཁོག་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོའི་ངང་འཁོར་སྐྱོད་ཐུབ་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ། སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཡོངས་བརྟན་བརླིང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་པ་བཅས་བྱུང་ནས་རང་རྒྱལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཧ་ཅང་ཐོབ་དཀའ་བའི་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཐོབ་ཡོད།
   འདས་ཟིན་པའི་ལོ་གཅིག་གི་རིང་། རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རིམས་ནད་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་སྔོན་དཔག་ལས་བརྒལ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་པོས་ཕོག་ཐུག་བཏང་ཡོད། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ང་ཚོས་རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕན་ཆོད་ཆེ་བའི་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱས་ཤིང་། ནད་དུག་གི་འགྱུར་ལྡོག་དང་རིམས་ནད་ཀྱི་གནས་བབ་གཞིར་བཟུང་ནས། རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་། དཔལ་འབྱོར་མར་ཆག་པའི་གནོན་ཤུགས་གསར་པར་དམིགས་ཏེ་འཕྲལ་ཐག་ཆོད་པོས་ཁ་གཏད་འཇལ་བ་དང་དུས་ཐོག་ཏུ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་། ཉེ་བའི་ལོ་འགའི་རིང་གསོག་འཇོག་བྱས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ལག་ཆ་སྤྱད་དེ། གཏན་ལ་ཕབ་ཟིན་པའི་སྲིད་ཇུས་དང་བྱེད་ཐབས་སྔོན་ལ་ལག་བསྟར་བྱས། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས་འདོན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་གྱི་བཅོས་སྒྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོ་ཡོང་བའི་སྲིད་ཇུས་དང་རྒྱུན་མཐུད་བྱེད་ཐབས་ཆ་ཚང་དངོས་སུ་བཏོན་ནས་ལག་བསྟར་བྱས། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོའི་ངང་གོང་དུ་སྤེལ་བའི་བྱ་བ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་པ། ས་གནས་ལ་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པའི་ལྟ་སྐུལ་སློབ་སྟོན་ཞབས་ཞུར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། ས་གནས་ཁག་ལ་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་གཏིང་ཤུགས་སྔོག་འདོན་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ། དཔལ་འབྱོར་ཞིང་ཆེན་ཆེ་གྲས་ཀྱིས་འགན་ཆེན་པོ་འཁུར་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ། འཕར་སྣོན་བརྟན་པོ་དང་། ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ། དངོས་ཟོག་གི་རིན་གོང་བརྟན་པོ་བཅས་ཡོང་བར་བྱས་པ་དང་། དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོའི་ངང་བསྐྱར་འཕར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།  ལོ་ཧྲིལ་པོར་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར3%འཕར་བ་དང་། མཁར་གྲོང་གི་ལས་ཞུགས་ཐད་མི་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་གཉིས་ཁྲི་དྲུག་གསར་དུ་བསྣན་པ་དང་།ལོ་མཇུག་ཏུ་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ལས་ཀ་ཤོར་ཚད་5.5%ལ་མར་ཆག་པ་དང་། སྡོད་དམངས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་རིན་གོང2%འཕར་ཡོད། དངོས་ཟོག་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བྱེད་གྲངས་བསྡོམས་འབོར7.7%འཕར་ཡོད། ནོར་སྲིད་མཚལ་ཡིག་གི་ཚད2.8%ལ་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཤིང་། ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་གཏོང་ཡོང་སྔོན་རྩིས་དང་མཐུན་ཞིང་གཏོང་སྒོའི་ཐད་ལྷག་འཕྲོ་ཅུང་ཙམ་ཡོད། རྒྱལ་སྤྱིའི་གཏོང་ཡོང་དོ་མཉམ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་བོའི་དངུལ་ལོར་གཙོ་བོའི་ཁྲོད་མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་གྱི་དངུལ་བརྗེས་འཛའ་ཐང་གི་མཚོན་ཚུལ་བལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བརྟན་པོ་ཡིན། འབྲུ་རིགས་ཐོན་འབོར་རྒྱ་མ་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་གསུམ་ཐེར་ཆེན་བདུན་ཡིན་ཞིང་། ཐོན་འཕར་རྒྱ་མ་ཐེར་འབུམ་བདུན་དང་དུང་ཕྱུར་བཞི་ཡིན།སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན། མཁྲེགས་གཏོར་དཀའ་སེལ་ཁྲོད་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁྱོན་ཡོངས་བརྟན་པོ་བྱས་ཤིང་། རྙོག་འཛིང་ཆེ་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མང་བའི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་ལོ་ཧྲིལ་པོའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དམིགས་འབེན་ལས་འགན་གཙོ་བོ་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་བ་དང་། རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ལ་མཉེན་ཤུགས་བརྟན་པོ་མངོན་ཡོད།
   ཁེ་ལས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་སྐྱོང་གི་དཀའ་ངལ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པར་དམིགས་ཏེ། དཀའ་སེལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རིམས་ནད་བྱུང་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པའི་དབང་གིས་ཁེ་ལས་དང་སྒེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དཀའ་ངལ་ལ་འཕྲད་ཡོད། ལོ་ཧྲིལ་པོར་གནས་ཐང་འཕར་ཁྲལ་ཚབ་འཐེན་ཁྲལ་སློག་བྱས་གྲངས་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཉིས་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བཞི་ལས་བརྒལ་ཡོད། ཁྲལ་རིན་གཉིས་གཅོག་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་ལས་བརྒལ་བ་གསར་དུ་འཕར་སྣོན་བྱུང་བ་དང་། ཁྲལ་རིན་འགྱངས་སྤྲོད་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་བདུན་དང་ཐེར་ཆེན་ལྔ་ལྷག་ཡིན། ནུས་ཤུགས་ཡོད་དགུས་ཁྲལ་རིན་གཉིས་ལྕོག་གི་སྲིད་ཇུས་དངོས་འབེབས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ།ཀྲུང་དབྱང་གིས་ས་གནས་ལ་སྤོ་སྒྱུར་གཏོང་སྤྲོད་བྱས་གྲངས་འཕར་སྣོན་ཆེས་ཆེར་བཏང་ཡོད། དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་གཞིས་ཡིད་རྟོན་དངུལ་བུན་གཏོང་གྲངས་མང་དུ་གཏོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་བྱས་ཤིང་། གསར་དུ་སྤྲད་པའི་ཁེ་ལས་ཀྱི་དངུལ་བུན་གྱི་ཆ་སྙོམས་སྐྱེད་ཚད་དེ་བསྡོམས་རྩིས་བྱས་ཚུན་གྱི་ཆེས་དམའ་བའི་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་པ་དང་། ནད་ཡམས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཚབས་ཆེ་བའི་ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་དང་། སྒེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་དང་བཟའ་བཏུང་། ཡུལ་སྐོར། དངོས་ཟོག་སྐྱེལ་འདྲེན་སོགས་ལ་དུས་མཚམས་རང་བཞིན་གྱི་དངུལ་བུན་དུས་འགྱངས་ཀྱིས་སྐྱེད་ཀ་འཇལ་རྒྱུ་དང་། ཀུན་ཕན་གྱི་དངུལ་བུན་ཆུང་ཕྲན་ལ་དུས་མཚམས་རང་བཞིན་གྱི་སྐྱེད་ཀ་གཅོག་རྒྱུ་རེད། བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་ཚོང་རའི་གསོན་ཤུགས་འདོན་སྤེལ་བྱ་དགོས། གྲངས་འབོར་མང་ཞིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་དང་ཁེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་ལ་སྤྱི་ཁྱབ་ཏུ་ཕན་ཁེ་ཐོབ་ཡོད།
  ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་དགོས་མཁོ་མི་འདང་བའི་འགལ་བ་འབུར་ཐོན་ལ་དམིགས་ཏེ། ཐབས་མང་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱིས་མ་དངུལ་འཇོག་རྒྱ་ཆེར་སྐྱེད་དང་། འཛད་སྤྱོད་ལ་སྐུལ་འདེད། ཕྱི་ཕྱོགས་ཉོ་ཚོང་བརྟན་པོ་བཅས་བྱས་ཡོད། ན་ནིང་མཐའ་སྣེའི་འཛད་སྤྱོད་ལ་ཐད་ཀར་རྡུང་རྡེག་ཕོག་པ་དང་མ་འཇོག་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད།“ལོ་ལྔའི་འཆར་འགོད་བཅུ་བཞི་པའི”འཆར་འགོད་ཀྱི་གལ་ཆེའི་བཟོ་སྐྲུན་ལས་གཞི་ཁག་ཅིག་སྔོན་ལ་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་ཆེད་དམིགས་བུན་འཛིན་འགྲེམས་སྤེལ་དང་བེད་སྤྱོད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་བ། ཆེད་དམིགས་བུ་ལོན་གྱི་ལྷག་གྲངས་དང་ལྷག་གྲངས་ཡོད་པའི་བཅད་གྲངས་ཁྲིམས་ལྟར་གང་འགབ་ཅི་སྤྱོད་བྱེད་པ། དུས་ཐེངས་གཉིས་ལ་བགོས་ཏེ་སྲིད་ཇུས་རང་བཞིན་དང་གསར་སྤེལ་རང་བཞིན་གྱི་དངུལ་རྩའི་ཡོ་བྱད་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་བདུན་དང་ཐེར་ཆེན་བཞི་བཏང་སྟེ། ལས་གཞི་གལ་ཆེན་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་མ་རྩའི་དངུལ་ཁ་གསབ་བྱས་ཡོད། ཆེད་སྤྱོད་དངུལ་བུན་བསྐྱར་མ་དང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་སྐྱེད་ཀ་སྤྲོད་པ་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་བརྟེན་ནས། གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྒྱུར་དང་བསྒྱུར་བཀོད་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། མཉམ་འབྲེལ་སྒོས་གཞུང་ལས་སྒྲུབ་པ་དང་ས་གནས་ཀྱིས་ཁས་ལེན་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ། རྣམ་གྲངས་ལ་ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་ལས་ཕྱོད་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ལོ་ཧྲིལ་པོར་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་དང་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ལ་མ་དངུལ་འཇོག་གྲངས་སོ་སོར9.4%དང9.1%འཕར་བས། བརྟན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་གྱི་དངུལ་གཏོང་སྣེ་ཁྲིད་ཚད5.1%འཕར་ཡོད་པ་དང་།འཛད་སྤྱོད་ཉུང་འཕྲིའི་ཐད་ཀྱི་སྟོང་ཆ་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཁ་གསབ་བྱས་ཡོད། འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་ལས་རྣམ་གསར་པ་དང་བྱེད་སྟངས་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་ལས་རྣམ་གསར་པ་དང་རྣམ་པ་གསར་བ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་སྟེ། རླངས་འཁོར་ཉོ་སྒྲུབ་དཔྱ་ཁྲལ་ཆག་ཡང་དང་རྩ་ཆག་གཏོང་བ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ་རླངས་འཁོར་གྱི་འཛད་སྤྱོད་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ནུས་ཁུངས་གསར་པའི་རླངས་འཁོར་ཕྱིར་འཚོང་ཚད93.4%འཕར་བ་དང་། ལྗང་མདོག་རིག་ནུས་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་དང་ལྗང་མདོག་ཨར་ལས་རྒྱུ་ཆ་གཞི་རིམ་དུ་སྐྱེལ་ནས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་དངོས་རྫས་སིལ་འཚོང་བསྡོམས་འབོར་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱས། དངུལ་རྩའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཐབས་བཏོན་པ་དང་། འགྱུར་མེད་རང་བཞིན་དང་ལེགས་བཅོས་རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ཁང་གི་དགོས་མཁོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པ། འགྲིམ་འགྲུལ་དང་ཐོག་ཁང་བཅས་འགན་སྲུང་བྱས་ཏེ་དམངས་ཚིས་ལས་དོན་ལ་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་ཡོད། ཕྱི་ཕྱོགས་ཚོང་དོན་ཁེ་ལས་ལ་མ་བཅོས་རྒྱུ་ཆ་དང་ལས་མི་སྤྱོད་པ། ཟོག་འགྲེམས་སོགས་ཀྱི་དཀའ་གནད་སེལ་རོགས་བྱེད་པ་དང་། གྲུ་ཁ་འདུས་འགྲེམས་སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་ལས་ཕྱོད་ཆེ་རུ་བཏང་བས། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཞག་པའི་ཁེ་ལས་ཀྱི་དོ་ཁུར་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་ལན་སློག་པ་དང་ཐག་གཅོད་བྱས་པ། དངོས་ཟོག་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་སྔོན་དཔག་ལས་ལེགས་པ། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་དངུལ་དངོས་སུ་སྤྱོད་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་འཕར་བ་བཅས་བྱས་ཡོད།
  ལས་ཞུགས་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡིན་པར་དམིགས་ཏེ། ལས་གནས་བརྟན་པོ་དང་ལས་ཞུགས་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ན་ནིང་མཁར་གྲོང་གི་བརྟག་དཔྱད་ལས་ཀ་ཤོར་ཚད་སྐབས་ཤིག་གི་རིང་མངོན་གསལ་སྒོས་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། ནོར་ཁྲལ་དང་དངུལ་རྩ། དངུལ་འཇོག་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས་ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་སྔར་བས་མཐོང་ཆེན་བྱས། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ལས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་གྲོན་དངུལ་འཇལ་རྒྱུ་ཕྱིར་འགྱངས་བྱས། ལས་བརྟན་ཕྱིར་སློག་གི་ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་ཐེབས་རྩའི་བསྡུར་ཚད་ཤུགས་ཆེན་པོས་མཐོ་རུ་བཏང་བ་དང་། ལས་གནས་བརྟན་པོ་དང་ལས་གནས་རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་ཁ་གསབ་ཇེ་མང་དུ་བཏང་། ཁག་ཐེག་དངུལ་བུན་དང་བོགས་དངུལ་ཆག་ཡང་སོགས་ལས་སྐྲུན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱ་དགོས། མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་མཐར་ཕྱིན་སློབ་མའི་ལས་ཞུགས་བྱ་བ་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་ཡག་པོ་སྒྲུབ་པ་དང་། ལས་ཞུགས་ཐད་དཀའ་ངལ་ཡོད་མཁན་ལ་ཆེད་དོན་རོགས་སྐྱོར་བྱས། གཙོ་གནད་བཟོ་སྐྲུན་འཛུགས་སྐྲུན་ཁྲོད་རྒུད་གསབ་ལས་སྤྲོད་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས། དབུལ་ཐར་མི་གྲངས་ཀྱི་ལས་གཉེར་གཞི་ཁྱོན་མི་བྱེ་བ་གསུམ་དང་ས་ཡ་གཉིས་ལས་བརྒལ་བ་དང་བརྟན་པོའི་ཁྲོད་འཕར་སྣོན་བྱུང་ཡོད། ལས་ཞུགས་གནས་བབ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡིན་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད།
  གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་དངུལ་ལོར་འགྲེམས་ཐལ་ཤོར་ཚུལ་མཐོ་འཕར་བྱུང་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་དམིགས་ཏེ། འབྲུ་རིགས་དང་ནུས་ཁུངས་གཙོ་གནད་དུ་བྱས་ནས་འདོན་སྤྲོད་སྲུང་འཛིན་དང་རིན་གོང་བརྟན་པོ་བྱས་ཡོད། ན་ནིང་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོར་དངུལ་ལོར་འགྲེམས་ཐལ་ཤོར་ནས་ལོ40ལྷག་ཙམ་རིང་གི་ཟིན་ཐོ་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་པ་དང་། རྒྱལ་ནང་གི་རིན་གོང་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་གནོན་ཤུགས་ཅུང་ཆེན་པོ་འཕྲད་ཡོད། ཆུ་ལོག་དང་ཞོད་སྐྱོན། ཐན་སྐྱོན་སོགས་རང་བྱུང་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་ལ་ཁ་གཏད་ནུས་ལྡན་འཇལ་བ་དང་། ཞིང་ལས་འཕྲུལ་ཆས་སྤྱི་ཡོངས་ནས་བཀོལ་སྤྱོད་ཐུབ་རྒྱུར་ལྟ་སྐུལ་དང་མཐུན་སྦྱོར་བྱས་ཏེ། ཞིང་ལས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ངང་སྤེལ་རྒྱུར་འགན་སྲུང་བྱས་པ་དང་། ཁག་གསུམ་ལ་དབྱེ་ནས་འབྲུ་རིགས་འདེབས་མཁན་ཞིང་པར་ཞིང་ལས་རྒྱུ་ཆའི་ཁ་གསབ་བྱིན། ཞིང་ལས་ཀྱི་དུས་ཚོད་འཐུས་ཤོར་མ་བཏང་བར་འབྲུ་རིགས་འདེབས་པ་དང་ལོ་ཏོག་བསྡུ་བ་དམ་འཛིན་བྱས་པ་དང་། འབྲུ་རིགས་ལོ་ལེགས་འབྱུང་བ་དང་ཞིང་ལས་ཐོན་རྫས་གལ་ཆེན་མཁོ་སྤྲོད་བརྟན་པོ་ཡོང་བའི་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། རྡོ་སོལ་གཙོ་ནུས་ཐོན་ཁུལ་གྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་དང་། རྡོ་སོལ་གྱི་སྔོན་ཐོན་ཐོན་ནུས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། གློག་འདོན་དང་ཚ་དྲོད་མཁོ་འདོན་བྱེད་མཁན་ཁེ་ལས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ། ནུས་ཁུངས་རྒྱུན་ལྡན་དུ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་པར་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་དངུལ་ལོར་འགྲེམས་ཐལ་ཤོར་ཚད་མཐོ་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་འོག་རང་རྒྱལ་གྱི་དངོས་ཟོག་གི་རིན་གོང་གི་ཆུ་ཚད་ཅུང་དམའ་བར་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱུང་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་ཐོབ་དཀའ་བ་ཞིག་རེད།
 མང་ཚོགས་ཁག་ཅིག་གི་འཚོ་བའི་དཀའ་ངལ་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་པར་དམིགས་ཏེ། གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། དུས་རིམ་རང་བཞིན་གྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བ་འགན་སྲུང་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་སྲིད་ཇུས་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་ནས། དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་ཚོགས་སྤྱི་སྔར་ལས་མང་བ་འགན་སྲུང་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཅུག ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་མུ་མཐུད་དུ་ལག་བསྟར་བྱས་ནས། བསྡོམས་པས་ལས་ཤོར་མི་སྣ་བྱེ་བ་གཅིག་ལྷག་ལ་ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་ཡོད། ཡོང་འབབ་དམའ་བའི་མང་ཚོགས་སྔར་ལས་མང་བར་རིན་གོང་གསབ་དངུལ་སྤྲད་པས་ཧ་ལམ་མི་བྱེ་བ་དྲུག་དང་ས་ཡ་བདུན་ལ་ཕན་ཁེ་ཐོབ་ཡོད། རིམས་ནད་དང་གནོད་འཚེའི་རྐྱེན་ཀྱིས་དཀའ་ངལ་བྱུང་བའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་གནས་སྐབས་རོགས་སྐྱོབ་བྱ་བ་ཡག་པོ་བསྒྲུབས་ནས་དམངས་ཚིས་མཐའ་ཚད་དངོས་གནས་བསྲུངས་ཡོད།
  དེ་དང་ཆབས་ཅིག ང་ཚོས་ཀྲུང་དབྱང་གི་དཔལ་འབྱོར་བྱ་བའི་ཚོགས་འདུའི་བཀོད་སྒྲིག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ལྔ་པས་ཆོག་མཆན་གནང་བའི་སྲིད་གཞུང་བྱ་བའི་སྙན་ཞུའི་བཀོད་སྒྲིག་ལྟར། དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སོ་སོའི་བྱ་བར་སྤྱི་འདོམས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་བྱས་པར་བརྟེན། དེང་སྐབས་འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་ཁྲོམ་རའི་འཁོར་རྒྱུག བཟོ་ལས་ཐོན་སྐྱེད། ཁེ་ལས་ཀྱི་སྔོན་དཔག་སོགས་མངོན་གསལ་སྒོས་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ནས། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་བརྟན་པོའི་ངང་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ལ་སྦས་ཤུགས་ཆེན་པོ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་གནས་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
  འདས་ཟིན་པའི་ལོ་ལྔ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་གཏན་ནས་མིན་པ་དང་སྤྱིར་བཏང་གཏན་ནས་མ་རེད། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག ང་ཚོས་འཛམ་གླིང་གི་གནས་བབ་རིམ་འགྱུར་མགྱོགས་པོ་བྱུང་བ་དང་། པྲོག་གསར་རིམས་ནད་ཀྱི་ཕོག་ཐུག རྒྱལ་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་མར་ཆག་པ་སོགས་ཀྱི་ཉམས་སད་མང་པོ་ཐེག་ཅིང་། དུས་ལྟར་དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་དམག་འཐབ་ལ་རྒྱལ་ཁ་བླངས་པ་དང་། དུས་ལྟར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་འགྲུབ་པར་བྱས་ནས། བརྒྱ་ལོ་དང་པོའི་འབད་འཐབ་དམིགས་འབེན་མངོན་འགྱུར་བྱས་ཏེ།  བརྒྱ་ལོ་གཉིས་པའི་འབད་འཐབ་དམིགས་འབེན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་དཔུང་སྐྱོད་བྱེད་པའི་སྐྱོད་ལམ་གསར་པར་སྐྱོད་འགོ་ཚུགས་ཡོད། ས་ཁུལ་སོ་སོ་དང་སྡེ་ཁག་སོ་སོས་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་སློབ་སྟོན་དུ་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། “གཏན་འཁེལ་གཉིས་”ཀྱི་ཐག་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་དོན་སྙིང་ལ་གོ་བ་ཟབ་མོ་ལེན་པ་དང་། “འདུ་ཤེས་བཞི”ཇེ་དྲག་ཏུ་གཏོང་བ་དང་། “རང་རྟོན་བཞི”ཇེ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ། “སྲུང་སྐྱོང་གཉིས”ལེགས་པོར་སྒྲུབ་པ་བཅས་བྱས་ཏེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་བཅུ་དགུ་པ་དང་སྐབས་བཅུ་དགུ་པའི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་རིམ་བྱུང་གི་དགོངས་དོན་ལག་བསྟར་བྱས། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ཉི་ཤུ་པའི་དགོངས་དོན་ལག་བསྟར་ནན་མོ་བྱེད་པ་དང་། བརྟན་ཐོག་ཡར་འཕེལ་གྱི་བྱ་བའི་སྤྱིའི་དགོངས་གཞི་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ། ཆ་ཚང་བ་དང་ཡང་དག་པ། ཕྱོགས་ཡོངས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བཅས་བྱས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་བཏོད་པ་དང་། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་དང་བདེ་འཇགས་ལ་སྤྱི་འདོམས་བྱས་ཏེ་རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་འཛམ་གླིང་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་གྲུབ་འབྲས་གལ་ཆེན་ཐོབ་ཡོད།
  —དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་སླར་ཡང་སྐས་རིམ་གསར་པར་སླེབས་ཡོད། རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་གཉིས་ཐེར་ཆེན་གཅིག་བར་འཕར་ཞིང་། ལོ་ལྔའི་རིང་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས5.2%འཕར་བ་དང་། ལོ་བཅུའི་རིང་སྒོར་དུང་ཕྱུར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་བདུན་ལ་ཉེ་བ་འཕར་ཏེ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས6.2%འཕར་ནས། འཕར་སྣོན་མྱུར་ཚད་འབྲིང་མཐོ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཞིང་། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་ཡོད། ནོར་སྲིད་ཡོང་འབབ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཉིས་དང་ཐེར་ཆེན་བཞི་བར་འཕར་ཡོད། འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཚད་ལོ་བསྟུད་མར་རྒྱ་མ་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་གསུམ་ཡན་དུ་བརྟན་པོར་གནས་ཡོད། བཟོ་ལས་ཀྱི་འཕར་སྣོན་རིན་ཐང་སྒོར་རབ་བཀྲམ་བཞི་ལས་བརྒལ་ཡོད།ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་བྱས་ན་མཁར་གྲོང་གི་ལས་ཞུགས་མི་གྲངས་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་གཉིས་འབུམ་བདུན་ལྷག་གསར་དུ་འཕར་སྣོན་བྱུང་། ཕྱི་དངུལ་གསོག་འཇོག་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གསུམ་ཡན་དུ་བརྟན་པོར་གནས་ཡོད། རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དངོས་ཤུགས་མངོན་གསལ་སྒོས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།
  —དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་ལས་འགན་རྒྱལ་ཁའི་ངང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད། ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་རིང་རྒྱུན་མཐུད་འབད་བརྩོན་བྱས་པར་བརྟེན། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དབུལ་ཕོངས་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་གཅིག་ལ་ཉེ་བ་དབུལ་ཐར་བྱུང་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་དབུལ་ཕོངས་རྫོང832ཚང་མས་དབུལ་ཞྭ་ཕུད་པ་དང་། དབུལ་ཕོངས་མི་གྲངས་ས་ཡ་དགུ་དང་འབུམ་དྲུག་ལྷག་ཡུལ་གཞན་དུ་གནས་སྤོས་པས། ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་དབུལ་པོ་དབུལ་རྐྱང་གི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད།
  —ཚན་རྩལ་གསར་གཏོད་ལ་གྲུབ་འབྲས་གཡུར་དུ་ཟ་བ་ཐོབ་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་གསར་པ་འཛུགས་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚོད་ལྟ་ཁང་སྒྲིག་འཛུགས་བྱེད་པ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གནད་ཆེའི་ཚོད་ལྟ་ཁང་བསྐྱར་སྒྲིག་བྱེད་པར་ཁག་བགོས་ཀྱིས་སྐུལ་འདེད་བྱས། འགག་རྩ་དང་སྲོག་ཤིང་གི་ལག་རྩལ་ཁ་ཤས་མཁྲེགས་གཏོར་ཐད་ཐོད་བརྒལ་གསར་པ་བྱུང་བ་དང་། འགག་རྩའི་ལྟེ་བའི་ལག་རྩལ་འགག་སྒྲོལ་ཁ་ཤས་འགག་གནད་ལས་སྒྲོལ་ཐུབ་ཡོད། མི་ཞུགས་འཇིག་རྟེན་འཕུར་སྐྱོད་དང་། ཟླ་བ་དང་མིག་དམར་བརྟག་འཇལ། མཚོ་གཏིང་ས་གཏིང་བརྟག་འཇལ། རིམ་འདས་རྩིས་འཁོར། འཁོར་སྐར་ཕྱོགས་སྟོན། ཚད་རྡུལ་ཆ་འཕྲིན། ཉིང་རྡུལ་གློག་གི་ལག་རྩལ། གནམ་གྲུ་ཆེ་གྲས་བཟོ་སྐྲུན། མིས་བཟོས་རིག་ནུས། སྐྱེ་དངོས་སྨན་རྫས་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གསར་གཏོད་གྲུབ་འབྲས་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་ཐོན་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་གྱི་འགྲོ་གྲོན་གཏོང་ཚད་2.1%ནས་2.5%ཡན་ལ་འཕར་ཡོད། ཚན་རྩལ་ཡར་ཐོན་གྱིས་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ཚད60%ཡན་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ནས། གསར་གཏོད་འདེགས་སྐྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ནུས་ཤུགས་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་ཇེ་དྲག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད།
   —དཔལ་འབྱོར་གྲུབ་ཚུལ་སྔར་བས་ལེགས་སྒྱུར་བྱུང་ཡོད།  ལག་རྩལ་མཐོ་བའི་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་དང་སྒྲིག་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་འཕར་ཐང་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་10.6%དང7.9%འཕར་སྣོན་བྱུང་། གྲངས་ཀའི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྟོབས་ཆེར་གྱུར་ཡོད། ཐོན་ལས་གསར་པ་དང་ལས་རྣམ་གསར་པ། རྣམ་པ་གསར་པ་བཅས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མས་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་ཁྲོད་ཟིན་པའི་བསྡུར་ཚད 17%ཡན་ཟིན་ཡོད། ས་ཁོངས་མཐུན་སྦྱོར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་དང་ས་ཁོངས་ཀྱི་འཐབ་ཇུས་གལ་ཆེན་ལག་བསྟར་ཟབ་མོ་བྱས་ཡོད། རྒྱུན་སྡོད་མི་གྲངས་མཁར་གྲོང་ཅན་དུ་འགྱུར་ཚད60.2%ནས65.2%ལ་འཕར་བ་དང་། གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་གྱི་འཐབ་ཇུས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་བསྟར་བྱས།དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་གསར་པ་མགྱོགས་པོར་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཡོད།
   —རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་སྔར་བས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད།  ཆུ་ལོག་དང་ཐན་པ་འགོག་པ་དང་། ཆུ་འདྲེན་སོགས་ཆུ་བེད་བཟོ་སྐྲུན་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཡོད། མྱུར་བགྲོད་ལྕགས་ལམ་གྱི་སྐྱེལ་གཉེར་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་གཉིས་དང་སྟོང་ལྔ་ནས་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་བཞི་དང་སྟོང་གཉིས་ལ་འཕར་སྣོན་བྱུང་བ་དང་། མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ་གྱི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ་འབུམ་གཅིག་དང་ཁྲི་བདུན་སྟོང་བདུན་ལ་འཕར་སྣོན་བྱུང་ཡོད། ཞིང་སྡེའི་གཞུང་ལམ་སྤྱི་ལེ་ས་ཡ་གཅིག་དང་འབུམ་གཉིས་ཁྲི་ལྔ་ གསར་སྐྲུན་དང་སྒྱུར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། གསར་དུ་འཕར་སྣོན་བྱས་པའི་གནམ་གྲུ་འབབ་ཐང་གི་ཤོང་ཚད་མི་ཐེངས་དུང་ཕྱུར་བཞི་ཡིན། གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་ནས་གློག་འདོན་ཚད40%ཡན་འཕར་ཡོད། ས་ཁུལ་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར་ཚང་མར་ཀྲའོ་སྟོང་གི་འོད་སྐུད་དྲ་བ་ཁྱབ་པ་དང་སྲིད་འཛིན་སྡེ་བ་ཚང་མར་དྲ་བ་འཐེན་ཡོད།
   —བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་རྒྱུན་མཐུད་ངང་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་གཏོད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། འདོན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་གྱི་བཅོས་སྒྱུར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་བ་དང་། ལས་ཁུངས་ཁུ་བསྡུ་དང་དབང་ཆ་གཤམ་སྤྲོད། གློད་སྡོམ་ཟུང་འབྲེལ། ཞབས་ཞུ་ལེགས་སྒྱུར་བཅས་ཀྱི་བཅོས་སྒྱུར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་ནས། “རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་”མཉམ་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་ཡོད། ས་ཁོངས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རོགས་ཟླའི་འབྲེལ་བའི་ཆོད་ཡིག(RCEP)ལ་ནུས་པ་ཐོན་པ་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་རང་མོས་ཉོ་ཚོང་ཁུལ་ཆེ་ཤོས་བསྐྲུན་ཡོད། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བྱེད་གྲངས་བསྡོམས་འབོར་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས8.6%འཕར་ནས། སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་བཞི་ལས་བརྒལ་བ་དང་བསྟུད་མར་ལོ་མང་རིང་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་དང་པོར་གནས་ཡོད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་དངུལ་འགུགས་ཐབས་དང་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་མ་དངུལ་གཏོང་གྲངས་འཛམ་གླིང་གི་མདུན་གྲལ་དུ་སླེབས་ཡོད།
    —སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལེགས་བཅོས་མངོན་གསལ་བྱུང་ཡོད། རྩིས་གཞི་རེའི་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་གྱི་ནུས་ཁུངས་ཟད་ཚད8.1%མར་ཆག་པ་དང་། དབྱང་གཉིས་ཐཱན་རྫས་ཕྱིར་གཏོང་བྱས་ཚད14.1%མར་ཆག་པ། ས་ཁུལ་རིམ་པ་དང་དེའི་ཡན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཕྲ་རྡུལ་གྱི（pm-2.5）ཆ་སྙོམས་གར་ཚད27.5%མར་ཆག་པ་དང་། སྦགས་བཙོག་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པའི་ཉིན་གྲངས་བཅུ་ཆའི་ལྔ་ལྷག་མར་ཆག་ཡོད། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ས་ངོས་ཆུའི་ཆུ་སྤུས་ལེགས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད67.9%ནས87.9%ལ་འཕར་ཡོད་ལ། སྐོར་དང་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་ལྔ་བཙུགས་པ་དང་། རིམ་པ་སོ་སོ་དང་རིགས་སོ་སོའི་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་སྟོང་དགུ་བཙུགས་པས། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ཀྲུང་གོ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་གོམ་སྟབས་ཆེན་པོ་སྤོས་ཡོད།
    —མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།  སྡོད་དམངས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་འཕར་ཚད་དེ་དཔལ་འབྱོར་འཕར་ཚད་དང་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་གཅིག་མཚུངས་བྱུང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྡོད་དམངས་ཀྱི་མི་རེའི་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཆོག་པའི་ཡོང་འབབ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་བྱས་ན5.1%འཕར་ཡོད།སྡོད་དམངས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་རིན་གོང་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་2.1%འཕར་ཡོད། གསར་དུ་འཕར་བའི་ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ལ་ཆ་སྙོམས་སློབ་གསོ་མྱོང་བའི་ལོ་ཚད་དེ་ལོ13.5ནས་ལོ14བར་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་འགན་བཅོལ་ནང་ཞུགས་པའི་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་གཅིག་དང་བྱེ་བ་བཞི་དང་། ཁྱབ་ཚད་མི་གྲངས་ཐེར་འབུམ་གཅིག་དང་བྱེ་བ་ལྔ་ལ་ཁེབས་ཡོད། གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་སྲུང་གི་ཆུ་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་མཐོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་སྤྱིལ་ཁང་ཁུལ་གྱི་ཁང་པ་བྱེ་བ་བཞི་དང་ས་ཡ་གཉིས་ལྷག་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་པ་དང་། མི་དུང་ཕྱུར་ལྷག་སྤྱིལ་ཁང་ནས་ཐོག་ཁང་དུ་སྤོས་ཏེ་བདེ་སྡོད་བྱུང་ཡོད།
   ལོ་མང་པོའི་རིང་ཞིབ་མོའི་བློ་ཡིས་གྲ་སྒྲིག་བྱས་པར་བརྟེན། སྟབས་བདེ་དང་། བདེ་འཇགས། ངོ་མཚར་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་པེ་ཅིན་དགུན་དུས་ཨོ་རྩལ་འགྲན་ཚོགས་དང་དགུན་དུས་དབང་བོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ཨོ་རྩལ་འགྲན་ཚོགས་བདེ་བླག་ངང་གཉེར་ནས། ཨོ་ལིམ་ཕིག་ལུས་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་འཛམ་གླིང་མི་དམངས་ཀྱི་མཐུན་སྒྲིལ་མཛའ་མཐུན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད་བྱས་རྗེས་གལ་ཆེན་བཞག་ཡོད།
   པྲོག་གསར་རིམས་ནད་བྱུང་བའི་ལོ་གསུམ་ལྷག་གི་རིང་། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་མི་དམངས་བླ་ན་མེད་པ་དང་ཚེ་སྲོག་བླ་ན་མེད་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། སྨན་བཅོས་ཐོན་ཁུངས་དང་དངོས་ཟོག་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཞིང་། ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་པྲོག་གསར་ནད་པ་སྐྱོབ་བཅོས་བྱས། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་བདེ་འཇགས་དང་གཟུགས་གཞི་བདེ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་ནུས་ལྡན་བྱས་ནས། དུས་དང་གནས་བབ་ལ་བསྟུན་ནས་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་གྱི་སྲིད་ཇུས་བྱེད་ཐབས་ལེགས་སྒྱུར་དང་ལེགས་སྒྲིག་བྱས།  རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་ཀྱིས་སྡུག་རུས་ཆེན་པོ་བྱས་པ་དང་། ཐག་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱལ་ཁ་གལ་ཆེན་ཐོབ་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་གཏན་ནས་མ་ཡིན་པའི་རིམས་ནད་འགོག་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། ས་ཁུལ་སོ་སོ་དང་སྡེ་ཁག་སོ་སོ། ལས་ཁུངས་སོ་སོས་ལས་དོན་འབོར་ཆེན་བསྒྲུབས་ཡོད་ཅིང་། ལས་རིགས་ཁག་གིས་དུས་ངལ་མཉམ་སེལ་དང་། རྒྱ་ཆེའི་སྨན་བཅོས་མི་སྣས་དཀའ་སྡུག་ལ་མ་འཛེམ་པ་དང་།  ལྷག་པར་དུ་མི་དམངས་དུང་ཕྱུར་མང་པོས་དཀའ་ངལ་མང་པོ་ཁྱད་དུ་བསད་ཅིང་། འབད་བརྩོན་བྱས་པ་དང་ལེགས་སྐྱེས་ཕུལ་བ་ཚང་མ་ལས་སླ་པོ་ཞིག་མིན།  ཚང་མས་རིམས་ནད་ཀྱི་འགྲན་སློང་ཆེན་པོར་མཉམ་དུ་བཀག་འགོག་བྱས་པ་དང་། མཇུག་སྒྲིལ་མེད་པའི་རིམས་ནད་བྱུང་ཚུལ་ལ་དམིགས་ཏེ། རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ད་དུང་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་དང་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
  ལོ་ལྔའི་རིང་། ང་ཚོས་བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་ཐབས་ཇུས་བཀོད་སྒྲིག་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ་གཙོ་བོ་གཤམ་གསལ་གྱི་བྱ་བ་དག་བསྒྲུབས་ཡོད།
    (གཅིག) སྤྱི་ཁོག་སྙོམས་སྒྲིག་གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ། དཔལ་འབྱོར་ལུགས་མཐུན་གྱི་བར་མཚམས་སུ་འཁོར་སྐྱོད་ཡོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད། ཉོ་ཚོང་སྲུང་སྐྱོབ་རིང་ལུགས་ཡར་ལངས་པ་དང་རིམས་ནད་ཀྱི་ཕོག་ཐུག་སོགས་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་བྱུང་བའི་འགྲན་སློང་དྲག་པོའི་མདུན་དུ། སྤྱི་ཁོག་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཐབས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ལས་དངུལ་འཇོག་ལ་བརྟེན་ཐལ་ཆེ་བ་བྱས་མེད་ཅིང་། ནོར་སྲིད་དང་དངུལ་ལོར་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་འཆར་འགོད་དང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་དང་། དམིགས་སའི་རང་བཞིན་དང་ཕན་ནུས་རང་བཞིན་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བ། ཁྲོམ་རའི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་ཁ་གཏད་འཇལ་བ་བཅས་བྱས་ཏེ། ཁྲོམ་རའི་གཙོ་ཤུགས་དཀའ་ངལ་སེལ་བར་གཙོ་གནད་དུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས་ལས་ཞུགས་ཇེ་བརྟན་དུ་བཏང་བ་དང་དམངས་ཚིས་འགན་ལེན་བྱས། ལོ་འཁོར་གྱི་སྔོན་དཔག་དམིགས་འབེན་གཙོ་བོ་ཕན་ཚུན་བྲལ་ཐབས་མེད་པའི་ཚོགས་སྤྱི་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་ནས་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱས། བར་མཚམས་སྙོམས་སྒྲིག་དང་ཕྱོགས་ངེས་སྙོམས་སྒྲིག སྐབས་བསྟུན་སྙོམས་སྒྲིག་དང་གནད་འཁེལ་སྙོམས་སྒྲིག་བཅས་བྱས་ཏེ། འཕྲལ་ཐག་ཆོད་པོས་ཤུགས་ཚད་ཆེ་རུ་བཏང་ཞིང་། “ཞིང་ཆུ་ལེབ་གཏོང”མ་བྱས་ལ་མ་འོངས་པའི་འཕར་སྣོན་སྔོན་ཟའང་མ་བྱས་པར། “བརྟན་སྲུང་དྲུག”དང“འགན་ལེན་དྲུག”གི་བྱ་བ་མུ་མཐུད་ཡག་པོར་བསྒྲུབས་པ་དང་། སྡོད་དམངས་ཀྱི་ལས་ཞུགས་འགན་ལེན་དང་། གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་འགན་སྲུང་། ཁྲོམ་རའི་གཙོ་གཟུགས་འགན་ལེན། འབྲུ་རིགས་དང་ནུས་རྒྱུའི་བདེ་འཇགས་འགན་ལེན། ཐོན་ལས་སྦྲེལ་ཐག་གི་མཁོ་སྤྲོད་འབྲེལ་ཐག་བརྟན་པོ། གཞི་རིམ་འཁོར་སྐྱོད་འགན་ལེན་བཅས་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས། བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་བྱ་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་གནད་སྒྲོལ་བ་དང་རྒྱུན་མཐུད་ངང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
     དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནོར་སྲིད་སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད།  མཚལ་ཡིག་གི་གཞི་ཁྱོན་སྟངས་འཛིན་ལུགས་མཐུན་བྱས་ཏེ། ལོ་ལྔའི་སྤྱིའི་མཚལ་ཡིག་གི་ཚད3%ནང་ཚུན་དུ་ཚོད་འཛིན་དང་། སྲིད་གཞུང་ལ་བུ་ལོན་ཟུག་ཚད 50%ཡས་མས་སུ་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཡོད། གཏོང་སྒོའི་གྲུབ་ཚུལ་རྒྱུན་མི་ཆད་པར་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་སྟེ་སློབ་གསོ་ཚན་རྩལ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ། གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་གཙོ་གནད་ཅན་ལ་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད། གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་ཁྲལ་རིན་གཉིས་གཅོག་གི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། ལམ་ལུགས་རང་བཞིན་གྱི་བཀོད་སྒྲིག་དང་དུས་རིམ་རང་བཞིན་གྱི་བྱེད་ཐབས་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། རིམས་ནད་བྱུང་རྗེས་ཁྲལ་འཕྲི་རིན་གཅོག་བྱེད་ཤུགས་སྔར་ལས་ཇེ་ཆེར་བཏང་སྟེ། ཕོག་ཐུག་ལ་ཁ་གཏད་འཇལ་བའི་གནད་འགག་གི་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། གཉེར་སྐྱོང་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུ་བ་དེ་གནས་ཐང་འཕར་ཁྲལ་བསྡུ་བར་སྒྱུར་བའི་ལས་འགན་ཡོངས་སུ་ལེགས་འགྲུབ་བྱས་པ་དང་། གཉེར་སྐྱོང་དཔྱ་ཁྲལ་མེད་པར་བཟོས་ཤིང་། གནས་ཐང་འཕར་ཁྲལ་གྱི་ཡོང་འབབ་ཀྱིས་བསྡུར་ཚད་མཐོ་ཤོས་བཟུང་བ་དང་། ལས་རིགས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཁྲལ་ཚད17%ནས13%བར་མར་ཆག་ཡོད། དུས་རིམ་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་གཞི་ཁྱོན་ཆུང་བའི་ཁྲལ་འཇལ་པའི་གནས་ཐང་འཕར་ཁྲལ་གྱི་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུ་འགོ་རྩོམ་ས་དེ་ཟླ་རེར་སྒོར་ཁྲི3ནས་སྒོར་འབུམ་གཅིག་དང་ཁྲི་ལྔ་དང་། ཁེ་ལས་ཆུང་ཕྲན་གྱི་འབབ་ཁྲལ་གྱི་དོན་དངོས་སུ་དཔྱ་ཁྲལ་དམའ་ཤོས10%ནས2.5%བར་མར་ཆག་ཡོད། ཁྲལ་འཕྲི་དངུལ་གཅོག་དྲང་སྙོམས་དང་སྤྱི་ཡོངས་ལ་ཕན་པ། ཕན་ནུས་ཐད་ཀར་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་ཡོད། ལོ་ལྔའི་རིང་སྔ་ཕྱིར་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་དཔྱ་ཁྲལ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་ལྔ་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བཞི་བཅག་པ་དང་། རིན་དངུལ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཉིས་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བརྒྱད་བཅག་པས། ཁེ་ལས་དཀའ་ངལ་ལས་ཐར་བར་རོགས་རམ་བྱས་པ་མ་ཟད། མཐུན་རྐྱེན་གསར་སྐྲུན་དང་ཁྲལ་ཁུངས་གསོ་སྤེལ་ཡང་བྱས་པས།   ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་སུ་ཁྲལ་འབྲེལ་ཁེ་ལས་དང་ཁེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་གཅིག་ལྷག་གསར་དུ་འཕར་སྣོན་བྱུང་བ་དང་། ལོ་འཁོར་རེ་རེའི་ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་ཡོང་སྒོའི་སྔོན་རྩིས་ཚང་མ་བདེ་བླག་ངང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད། ལོ་བཅུའི་རིང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ནོར་སྲིད་ཡོང་སྒོ་ཧ་ལམ་ལྡབ་གཅིག་འཕར་ཡོད། ཀྲུང་དབྱང་གི་སྤྱིར་བཏང་གི་སྤྱི་པའི་སྔོན་རྩིས་ཀྱི་གཏོང་སྒོའི་ནང་ནས་ས་གནས་ལ་སྤོ་སྒྱུར་གཏོང་སྤྲོད་བྱས་པའི་བསྡུར་ཚད70%ཡས་མས་སུ་འཕར་བ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱི་མ་དངུལ་ཐད་གཏོང་ལམ་སྲོལ་འཛུགས་པ་དང་འབྲེལ་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དུ་ལག་བསྟར་བྱས། སྲིད་གཞུང་རིམ་པ་ཁག་གིས་གྲོན་ཆུང་གིས་འཚོ་བ་སྐྱེལ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་པ་དང་། སྤྱིར་བཏང་རང་བཞིན་གྱི་གཏོང་སྒོ་ཚོད་འཛིན་ནན་མོ་བྱས་ནས་ཀྲུང་དབྱང་སྡེ་ཁག་གིས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་གཏོང་སྒོ་ཉུང་འཕྲི་དང་། གསོག་འཇོག་མ་དངུལ་དང་བེད་མེད་རྒྱུ་ནོར་གང་འགབ་ཅི་སྤྱོད་བྱེད་པ། མ་དངུལ་འཐེན་སྤྲོད་བྱས་པ་དག་ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་གིས་ཁེ་ལས་དང་མང་ཚོགས་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་པས། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ནོར་སྲིད་གཏོང་སྒོའི70%དམངས་ཚིས་ཐད་བཏང་ཡོད།
    གཟབ་བརླིང་བརྟན་གསུམ་གྱི་དངུལ་ལོར་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད།  གནས་བབ་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་གཞིགས་ནས་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཤུགས་ཚད་བབ་བསྟུན་གྱིས་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱས་པ་དང་། དངོས་གཞིའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ནུས་ལྡན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་གི་མ་དངུལ་མཉམ་འདྲེས་བྱེད་དཀའ་བ་དང་མ་དངུལ་མཉམ་འདྲེས་རྩ་ཆེ་བ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཞི་འཇགས་སུ་བཏང་།བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་དངུལ་བུན་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲིག་ཁྲིག་དྲུག་ཐེར་ཆེན་གསུམ་ནས་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཉིས་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བདུན་ཐེར་ཆེན་བཞི་ལ་འཕར་ཡོད། ཀུན་ཕན་དངུལ་བུན་ཆུང་ཕྲན་གྱི་དངུལ་བུན་བསྐྱི་བའི་སྒོར་མོ་ལྷག་འཕྲོ་དེ་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་བརྒྱད་དང་ཁྲག་ཁྲིག་གཉིས་ནས་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་དྲུག་ཐེར་ཆེན་གསུམ་ལ་འཕར་བ་དང་། ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་ཀྱིས24%འཕར་ཡོད་པ་དང་། བསྐྱི་དངུལ་གྱི་ཆ་སྙོམས་སྐྱེད་ཀའི་འཕར་ཚད་ལོ་ལྔའི་སྔོན་ལས་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་ཐིག1.5མར་ཆག་ཡོད། མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་གྱི་དངུལ་བརྗེས་འཛའ་ཐང་དེ་ལུགས་མཐུན་དང་དོ་མཉམ་གྱི་ཆུ་ཚད་ཐོག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱས། ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་འགན་འཁུར་བའི་རྒྱལ་དབང་ཚོང་ལས་དངུལ་ཁང་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཡིད་རྟོན་དངུལ་ཁང་སོགས་དངུལ་རྩའི་བཅོས་སྒྱུར་མ་རྩ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བཞི་ཐེར་ཆེན་བཞི་ཐེར་འབུམ་བརྒྱད་དུང་ཕྱུར་དྲུག་ཡོངས་སུ་སེལ་ཡོད། ཚོང་ར་ཅན་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན་གྱི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ་ཁེ་ལས་ཆེ་གྲས་སྡེ་ཚོགས་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཁག་ཅིག་གནད་འཁེལ་ཐག་གཅོད་དང་། ཉེན་ཁ་ཆེ་བའི་དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་གཞི་འབྲིང་ཆུང་གི་ཉེན་ཁ་བརྟན་པོའི་ངང་སེལ་བ། དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་གཞི་ཆེ་གྲས་སྐྱོན་བྲལ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པ་དང་། དངུལ་རྩའི་མ་ལག་གཟབ་བརླིང་བརྟན་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་འཁོར་སྐྱོད་བྱས་ཏེ། མ་ལག་རང་བཞིན་གྱི་ཉེན་ཁ་མི་འབྱུང་བའི་གཞི་ཐིག་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཡོད།
    ལས་ཞུགས་སྔོན་ཐོབ་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཁྲིད་སྟོན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱ་རྒྱུ་དེ་དཔལ་འབྱོར་འཁོར་སྐྱོད་ཀྱི་ལུགས་མཐུན་བར་མཚམས་ཀྱི་འགག་རྩའི་དམིགས་ཚད་དུ་འཛིན་དགོས། ཁྲོམ་ར་ཅན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་ལས་ཞུགས་ལ་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། ཁེ་ལས་ཀྱིས་ལས་གནས་བརྟན་སྲུང་དང་ལས་གནས་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།  རྒན་གསོའི་འགན་བཅོལ་དངུལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་སྤྲོད་པའི་བསྡུར་ཚད20%ནས16%ལ་བཅག་པ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་བཅོལ་ཐེབས་རྩར་ཁ་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་གྲབས་གསོག་གཞི་ཁྱོན་དེ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བརྒྱད་ནས་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཉིས་དང་ཁྲག་ཁྲིག་ལྔ་ཡན་ལ་འཕར་ཡོད། ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་ཐེབས་རྩའི་ལས་གནས་བརྟན་པོ་དང་ཕྱིར་ལོག་པ། ལས་བཟོ་བར་གསོ་སྦྱོང་ཁ་གསབ་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས།  དམངས་ཀྱིས་བྱ་གཞག་སྐྲུན་པ་དང་ཀུན་གྱིས་གསར་གཏོད་བྱེད་པར་མུ་མཐུད་དུ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གསར་གཏོད་གཉིས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའི་གཟའ་འཁོར་སྐབས་བརྒྱད་བསྟུད་མར་གཉེར་བ་དང་། མི་དུང་ཕྱུར་ལྔ་དང་བྱེ་བ་གཉིས་ལྷག་དེའི་ནང་ཞུགས་ཡོད་ལ། ལས་སྐྲུན་གྱིས་ལས་ཞུགས་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་བྱེད་པར་བསྔགས་སྐུལ་དང་། ངལ་རྩོལ་པའི་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པར་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཡོད་ཅིང་། ལས་ཞུགས་རྣམ་པ་གསར་པ་དང་སྟབས་བསྟུན་ལས་ཞུགས་ནི་ལས་ཞུགས་འབབ་འཕར་གྱི་ཐབས་ལམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་ཐོན་སློབ་མ་དང་། དམག་ཁོངས་ལས་ཕྱིར་བུད་པའི་དམག་མི།  ཞིང་པ་ཞོར་ལས་པ་སོགས་ཚོགས་པའི་ལས་ཞུགས་ལས་དོན་ཡག་པོར་བསྒྲུབ་དགོས། ལས་ཤོར་འགན་བཅོལ་ཐེབས་རྩ་སོགས་ཀྱི་མ་དངུལ་སྤྱད་དེ་རྩལ་ནུས་གསོ་སྦྱོང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས། མཐོ་རིམ་ལས་རིགས་སློབ་གྲྭར་སློབ་མ་རྒྱ་ཆེར་བསྡུ་བ་དང་ལས་རིགས་རྩལ་ནུས་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་ལོ་གསུམ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ནས་བསྡོམས་པས་མི་ས་ཡ་བཞི་དང་འབུམ་གཅིག་ཁྲི་གསུམ་བསྡུ་ལེན་བྱས་པ་དང་། མི་ཐེངས་བྱེ་བ་བརྒྱད་དང་ས་ཡ་གསུམ་ལྷག་ཙམ་ལ་གསོ་སྦྱོང་བྱས། ལས་ཞུགས་ནི་དམངས་ཚིས་རྨང་གཞི་དང་རྒྱུ་ནོར་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན། མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར14ལྷག་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ་སྲུང་འཛིན་ བྱས་ལ། དེ་ནི་ཧ་ཅང་རྩ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད་གསར་གཏོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ལྡན།
    དངོས་ཟོག་གི་རིན་གོང་སྤྱིའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཡོད།  ཕོག་ཐུག་ལ་ཁ་གཏད་འཇལ་རིམ་ཁྲོད་མཚལ་ཡིག་གི་གཞི་ཁྱོན་རྒྱུན་མཐུད་ངང་འཕར་སྣོན་ཆེན་པོ་བྱུང་མེད་ལ། དངུལ་ལོར་ཚད་བརྒལ་ཡང་མ་བཀྲམས་པས་དངོས་ཟོག་གི་རིན་གོང་བརྟན་པོ་ཡོང་ཆེད་སྤྱི་ཁོག་གི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་དམ་འཛིན་ཤུགས་ཆེན་བྱས་པ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་དང་བྲིན་ཚོང་འབྲེལ་མཐུད་དང་གསོག་འཇོག་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས། འབྲུ་རིགས་དང་གསོ་ཕག སྔོ་ཚལ་སོགས་མཁོ་འདོན་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་ཁག་ཐེག་བྱས། རྡོ་སོལ་དང་གློག་ཤུགས་མཁོ་འདོན་མི་འདང་བའི་གནད་དོན་དུས་ཐོག་ཏུ་ཐག་གཅོད་བྱས། དམངས་ཚིས་དང་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ནུས་ཁུངས་སྤྱོད་པའི་དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐབས་བྱས་ནས་འགྲིམ་འགྲུལ་དང་དངོས་ཟོག་སྐྱེལ་འདྲེན་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པར་འགན་ལེན་བྱས། ཁྲོམ་རར་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་རིན་གོང་སྒྲིག་ལམ་སྲུང་སྐྱོང་བྱ་དགོས། ལོ་བཅུའི་རིང་རང་རྒྱལ་གྱི་སྡོད་དམངས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་རིན་གོང་འཕར་ཚད2%ཡས་མས་ཀྱི་ཅུང་དམའ་བའི་ཆུ་ཚད་དུ་བརྟན་པོར་གནས་ཡོད་ཅིང་། བལྟས་ན་ལས་སླ་པོ་ཞིག་ཡིན་རུང་དོན་དངོས་སུ་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཡོད། ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྒྲིག་ལམ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ནས་སྤྱི་ཁོག་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་པར་བར་སྟོང་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་ལ། གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་སྔར་ལས་འགན་སྲུང་བྱེད་པ་ལའང་ཕན་ཐོགས་ཡོད།
     (གཉིས།) དུས་ལྟར་དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་དམག་འཐབ་ལ་རྒྱལ་ཁ་བླངས་ཏེ། དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་འགྲུབ་པར་བྱེད་པའི་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་ཤོས་དང་ལྗིད་རྫོབ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ལས་འགན་དེ་གྲོང་གསེབ་དང་ལྷག་པར་དུ་དབུལ་ཕོངས་ས་ཁུལ་དུ་གནས་ཡོད།གནད་འཁེལ་དབུལ་སྐྱོར་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་“ས་ཁུལ་གསུམ་དང་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གསུམ”སོགས་ཤིན་ཏུ་དབུལ་བའི་ས་ཁུལ་ལ་དམིགས་ནས། སྲིད་ཇུས་ཀྱི་གཟིགས་སྐྱོང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་མ་དངུལ་སྔོན་ལ་འགན་ལེན་བྱས་ཏེ། དབུལ་ཐར་དཀའ་གནད་ཆེ་བའི་རྫོང་དང་སྡེ་བར་སྒོ་བྱང་བཀལ་ནས་དམག་འཐབ་ལ་ལྟ་སྐུལ་བྱེད་དགོས། ཐོན་ལས་དང་ལས་ཞུགས། སྐྱེ་ཁམས། སློབ་གསོ། བདེ་ཐང་། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་སོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་དང་། གནས་སྤོས་རྗེས་མཐུད་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་ལ་ཤུགས་སྣོན། “སེམས་ཁྲལ་མེད་པ་གཉིས་དང་འགན་སྲུང་གསུམ་”གྱི་གནད་དོན་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ནས་ཐག་བཅད་ཅིང་། དབུལ་ཐར་མང་ཚོགས་ལ་ལྟོ་གོས་གཉིས་ཀྱི་སེམས་ཁྲལ་མེད་པ་དང་། འོས་འགན་སློབ་གསོ་དང་གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས། སྡོད་ཁང་བདེ་འཇགས། འཐུང་ཆུའི་བདེ་འཇགས་བཅས་ལ་འགན་ལེན་ཡོད་པར་བྱས། དབུལ་ཕོངས་ས་ཁུལ་གྱི་ཞིང་སྡེའི་སྡོད་དམངས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་འཕར་སྣོན་མངོན་གསལ་བྱུང་བ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་བཅོས་མངོན་གསལ་བྱུང་ཡོད།
   དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་དང་འབྲེལ་མཐུད་ནུས་ལྡན་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། བར་བརྒལ་དུས་སྐབས་སུ་རོགས་སྐྱོར་སྲིད་ཇུས་གཙོ་བོ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཏེ།“མི་ཕུད་པ་བཞིའི”བླང་བྱ་དོན་འཁྱོལ་ནན་མོ་བྱས་ནས་བསྐྱར་དུ་དབུལ་པོར་འགྱུར་རྒྱུ་སྔོན་འགོག་བྱེད་པའི་འགུལ་རྣམ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་དང་རོགས་སྐྱོར་ལམ་སྲོལ་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ། རིམས་ནད་དང་གནོད་ཐེབས་གནས་ཚུལ་སོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ལ་ཁ་གཏད་ནུས་ལྡན་འཇལ་བ་དང་། གཞི་ཁྱོན་རང་བཞིན་གྱི་དབུལ་པོར་བསྐྱར་ལོག་མི་འབྱུང་བ་འགན་ལེན་བྱས་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་གཙོ་གནད་རོགས་སྐྱོར་རྫོང160གཏན་འཁེལ་དང་གཅིག་སྡུད་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས། གནས་སྤོས་གཅིག་སྡུད་བཀོད་སྒྲིག་ཁུལ་སོགས་གཙོ་གནད་ས་ཁོངས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཤར་ནུབ་རོགས་ལས་དང་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར། དམིགས་འཛུགས་རོགས་སྐྱོར་སོགས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཞིང་། སྨན་བཅོས་དང་སློབ་གསོའི“ཚོགས་སྒྲིག་རྣམ་པའི”རོགས་སྐྱོར་ལས་བྱེད་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་དང་ཚན་རྩལ་ཆེད་མངགས་པ་བདམས་ནས། དབུལ་ཐར་ས་ཁུལ་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་མྱུར་ཡོང་བ་དང་མང་ཚོགས་ལ་བརྟན་འཇགས་ངང་ཡོང་འབབ་འཕར་སྣོན་འབྱུང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
    (གསུམ།) གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་དང་གནད་འགག་གི་རིམ་པར་དམིགས་ནས་ བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ། ཁྲོམ་རའི་གསོན་ཤུགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གསར་གཏོད་བྱེད་ཤུགས་སྔར་ལས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་ཕྱོགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། སྲིད་གཞུང་དང་ཁྲོམ་རའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་ཡག་པོ་བྱས་ཏེ། ཐོན་ཁུངས་བགོ་སྒྲིག་ཁྲོད་ཁྲོམ་རར་ཐག་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་ནུས་པ་འདོན་དུ་འཇུག་པ་དང་། སྲིད་གཞུང་གི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་སྔར་ལས་ལེགས་པར་བྱེད་པ། ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་ཁྲོམ་ར་དང་སྲིད་གཞུང་ལ་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་སྔར་ལས་ལེགས་པར་བྱས།
    སྲིད་གཞུང་གི་འགན་ནུས་སྒྱུར་བར་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་དང་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་སྒྲིག་གཞི་བཅོས་སྒྱུར་ལེགས་འགྲུབ་བྱས། རྒྱལ་ཡོངས་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཁྲོམ་ར་ཆེན་པོ་མྱུར་དུ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་ཁྲོམ་རའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ། ཁྲོམ་ར་ཅན་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཅན། རྒྱལ་སྤྱི་ཅན་བཅས་ཀྱི་ཚོང་གཉེར་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན་ཡོད། གནས་ལུགས་ཆེན་པོ་གོ་བདེ། བཀའ་རྒྱ་བསྡུས་གསལ་སྒྲུབ་བདེ། རྒྱུན་འཁྱོངས་ལྷོད་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྲིད་གཞུང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་ཕོག་ཐུག་གཏོང་བའི་བཅོས་སྒྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་།  སྔར་ལས་ལྷག་པའི་སྒོ་ནས་སྲིད་བསྡུ་དབང་གཏོང་བྱེད་པ་དང་།ཁྲོམ་རར་འཇུག་འཁྲོལ་རྒྱ་ཆེར་བཏང་ཞིང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྲོམ་རར་འཇུག་འཁྲོལ་བཀག་རྒྱ་གསལ་ཐོའི་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་དང་། རྩིས་ཐོ་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས་དེ་ལམ་ལུགས་འཛུགས་པའི་ཐོག་མའི་གནོན་ཤུགས་ལས64%ཇེ་ཉུང་དུ་བཏང་བ་དང་། སྲིད་འཛིན་ཆོག་འཐུས་དོན་ཚན་ཚང་མ་རྩིས་ཐོ་དོ་དམ་ནང་བཅུག་ཡོད་པ་རེད། ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་སྲིད་འཛིན་བཀའ་འཁྲོལ་དོན་ཚན1000ལྷག་མེད་པར་བཟོས་པ་དང་གཤམ་སྤྲོད་བྱས་ལ། ཀྲུང་དབྱང་སྲིད་གཞུང་རིམ་པས་ཞིབ་མཆན་མ་འཇོག་ལས་གཞི90%ཡན་ཇེ་ཉུང་དུ་བཏང་བ་དང་། བཟོ་ལས་ཐོན་རྫས་ཐོན་སྐྱེད་ཆོག་འཐུས་ལག་ཁྱེར་གྱི་རིགས60ནས་རིགས10བར་ཇེ་ཉུང་དུ་བཏང་ཞིང་། བཟོ་སྐྲུན་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞིའི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོར་ཞིབ་མཆན་འགོད་པའི་དུས་ཚོད་དེ་བྱ་བའི་ཉིན་གྲངས120ལས་མི་བརྒལ་བར་བྱས་ཡོད། ཚོང་དོན་ལམ་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་དང་།“ལག་ཁྱེར”བཅོས་སྒྱུར་ཁྱབ་གདལ་དུ་བཏང་ནས་ཁེ་ལས་འཛུགས་པའི་དུས་ཡུན་ཟླ་གཅིག་ཡན་ནས་མིག་སྔའི་བྱ་བའི་ཉིན་གྲངས4ཡི་ནང་ཚུན་ལ་ཇེ་ཐུང་དུ་བཏང་ཡོད། ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་གྱི་སྟབས་བདེའི་ཐོ་ཁོངས་ནས་བསུབ་པའི་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས། གློད་སྡོམ་ཟུང་འབྲེལ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་།  ལས་དོན་གྱི་དངོས་རྗེས་གཉིས་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཞིང་། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་གྱི་འགན་འཁྲི་དོན་འཁྱོལ་ནན་མོ་བྱས་ནས། ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་གྱི་ལས་གནས་སྟོང་པར་ལུས་པ་དང་། གཤམ་སྤྲོད་ལ་མཐོང་ཆེན་དང་དོ་དམ་ལ་མཐོང་ཆུང་བྱེད་པའི་རིགས་སྔོན་འགོག་བྱས་ལ།  ཟས་རིགས་དང་སྨན་རྫས་སོགས་གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་དང་བདེ་འཇགས་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ།“སྐབས་བསྟུན་གཉིས་དང་། ཡོངས་བསྒྲགས་གཅིག”སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་དྲང་གཞག་གི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། སྲིད་འཛིན་གཅོད་འཇལ་དབང་ཆ་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་། སྒེར་སྡེམ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་ཚུལ་མིན་གྱི་འགྲན་རྩོད་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། འགྲན་རྩོད་དྲང་གཞག་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོན་འཁྱོལ་དང་། སྒེར་སྡེམ་ལ་རྒོལ་བའི་ཁྲིམས་བསྟར་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་བྱས། མ་རྩ་སྐྱོན་བྲལ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་ཁྲིམས་ལྟར་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་བ་དང་ཁྲིད་སྟོན་བྱེད་པ་དང་། མ་རྩ་གོ་རིམ་མེད་པར་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བར་ཁྲིམས་ལྟར་དོ་དམ་དང་ཚོད་འཛིན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས། རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཞབས་ཞུ་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་ནས་སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུ་གཅིག་བསྡུས་སྒོས་སྒྲུབ་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། དཔང་ཡིག་སྣ་ཚོགས་ཉུང་འཕྲི་བྱེད་པ་དང་། གཞི་གྲངས་ཅན་གྱི་སྲིད་གཞུང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ།སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུ90%ཡན་དྲ་ཐོག་ནས་སྒྲུབ་ཐུབ་པར་བྱས་ཡོད། ཁྱིམ་ཐོའི་དཔང་རྟགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་གི་སྤོ་སྒྱུར་སོགས་རིགས་སྣ200ལྷག་ཙམ་གྱིས་མང་ཚོགས་ལ་རྒྱུན་དུ་ལས་དོན་སྒྲུབ་པའི་བྱ་བ་ཞིང་ཆེན་བརྒལ་ནས་བདེ་བླག་ངང་སྒྲུབ་ཐུབ་པ་དང་། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ་གྱི་གྲོན་བསྡུའི་ས་ཚིགས་ཚང་མ་མེད་པར་བཟོ་དགོས། ཚོང་གཉེར་ཁོར་ཡུག་ལེགས་སྒྱུར་དང་། ཚོང་རའི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཐོ་འགོད་དོ་དམ། སྒེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད། ཁེ་ལས་ཆུང་འབྲིང་གི་གྲོན་དངུལ་གཏོང་སྤྲོད་འགན་སྲུང་སོགས་ཀྱི་སྲོལ་ཡིག་གཏན་འབེབས་དང་ལག་བསྟར་བྱས། བཅོས་སྒྱུར་གྱིས་མི་རྣམས་ལ་ཚོང་གཉེར་དང་ཁེ་ལས་གཉེར་བར་མཐུན་རྐྱེན་དང་བར་སྟོང་སྔར་ལས་མང་བ་བསྐྲུན་པ་དང་། ན་ནིང་ལོ་མཇུག་ཏུ་ཁེ་ལས་ཀྱི་གྲངས་ཀ་བྱེ་བ་ལྔ་དང་ས་ཡ་གཉིས་ལས་བརྒལ་བ་དང་། ཁེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་དུང་ཕྱུར་གཅིག་དང་བྱེ་བ་གཅིག་ལས་བརྒལ་བས། ཁྲོམ་རའི་བྱེད་པོའི་སྤྱི་འབོར་དུང་ཕྱུར་གཅིག་དང་བྱེ་བ་དྲུག་ལས་བརྒལ་བ་དང་། ལོ་བཅུའི་སྔོན་གྱི་ལྡབ་3ཡིན་པས། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ནང་གནས་སྒུལ་ཤུགས་མངོན་གསལ་གྱིས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།
     དབང་བའི་ལམ་ལུགས་སྣ་མང་གི་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་དུ་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་།“གཡོ་འགུལ་སྤུ་ཙམ་མེད་པ་གཉིས”རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས། གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་བཅོས་སྒྱུར་ཀྱི་ལོ་གསུམ་བྱ་སྤྱོད་ལས་འགན་ལེགས་པོར་བསྒྲུབས་པ་དང་། དེང་རབས་ཁེ་ལས་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་།གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་ཀྱིས་འགན་འཁྲི་གཙོ་བོ་དང་ལས་འགན་གཙོ་བོར་དམིགས་ནས་སྤུས་ཚད་དང་ལས་ཆོད་མཐོར་འདེགས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། དམངས་གཉེར་ཁེ་ལས་སྐྱོན་བྲལ་ངང་གོང་དུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། རྐྱེན་ངན་སྣ་ཚོགས་སེལ་ནས་ཕྱོགས་རིས་མེད་པར་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། དམངས་ཁྲོད་ཀྱིས་མ་དངུལ་གཏོང་བའི་ཡིད་ཆེས་ཇེ་མཐོར་བཏང་།ཐོན་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ། ཁེ་ལས་པའི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དང་ཁེ་ལས་པའི་སྙིང་སྟོབས་དར་སྤེལ་བཏང་ཡོད།
   ནོར་ཁྲལ་དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་སྲོལ་སྒྱུར་བཅོས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྔོན་རྩིས་དོ་དམ་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་དང་། སྔོན་རྩིས་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་ཀྲུང་དབྱང་དང་ས་གནས་ནོར་སྲིད་ཀྱི་དོན་གཅོད་དབང་ཆ་དང་གཏོང་སྒོའི་འགན་འཁྲི་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་བཅོས་སྒྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་བུ་ལོན་དོ་དམ་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། ཕྱོགས་བསྡུས་དང་རིགས་དབྱེ་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་བའི་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཁྲལ་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ནས་ཁྲལ་བསྡུ་དོ་དམ་གྱི་བཅོས་སྒྱུར་སྔར་ལས་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཡོད། དངུལ་རྩའི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། དངུལ་ཁང་འབྲིང་ཆུང་གི་ཁ་གསབ་མ་དངུལ་དང་བཅོས་སྒྱུར་གྱི་ཉེན་ཁར་གཅིག་གྱུར་གྱིས་འཆར་འགོད་བྱས་ནས་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། མ་རྐང་འཛིན་ཤོག་འགྲེམས་སྤེལ་ཐོ་འགོད་ལམ་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། མ་རྩའི་ཁྲོམ་རའི་རྨང་གཞིའི་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ནས་དངུལ་ལོར་བརྟན་འཇགས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྐྱོང་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་བསྣན་ཡོད།
    (བཞི།) གསར་གཏོད་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ། ཐོན་ལས་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་འགྱུར་རིམ་འཕར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། འདོན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་བཅོས་སྒྱུར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་གནས་ཀྱི་གསར་སྐྲུན་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བ། ཚན་རྩལ་རང་སྟོབས་རང་སྤེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། གསར་སྐྲུན་ལ་བརྟེན་ནས་དངོས་ཕུང་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་བ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ནུས་གསར་བ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྐྱེད་སྲིང་དང་སྟོབས་ཆེར་བཏང་བ། ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་གནོན་འགོག་ཐད་ཚོད་འཛིན་ནུས་ལྡན་བྱས།
    ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་གྱི་སྣེ་ཁྲིད་ནུས་པ་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འཐབ་ཇུས་ཚན་རྩལ་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་ལག་བསྟར་བྱས་ལ། འགག་རྩ་དང་སྲོག་ཤིང་གི་ལག་རྩལ་འགག་སྒྲོལ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།  མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་དང་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱས་ནས་རྣམ་པ་གསར་བའི་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་ལས་ཁུངས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། རྒྱལ་སྤྱི་དང་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཚན་རྩལ་གསར་གཏོད་ལྟེ་གནས་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། ཕྱོགས་བསྡུས་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚན་རིག་ལྟེ་གནས་བཀོད་སྒྲིག་དང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས། རྨང་གཞིའི་ཞིབ་འཇུག་དང་ཉེར་སྤྱོད་རྨང་གཞིའི་ཞིབ་འཇུག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཡོངས་སུ་རྨང་གཞིའི་ཞིབ་འཇུག་གྲོན་དངུལ་ལོ་ལྔའི་ནང་ལྡབ་གཅིག་འཕར་ཡོད། ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་གཞི་དང་གྲོན་དངུལ་དོ་དམ་ལམ་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་ནས་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཁུངས་དང་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་མི་སྣར་རང་བདག་དབང་ཆ་སྔར་ལས་ཆེ་བ་སྤྲོད་རྒྱུ་དང་། རྒྱ་ཆེའི་ཚན་རྩལ་མི་སྣ་རྙོག་དྲ་ཆེ་བའི་སྲིད་འཛིན་ལས་དོན་ཁྲོད་ནས་ཐར་བར་བྱས་ཡོད།  ཤེས་བྱའི་ཐོན་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཤུགས་བརྒྱབ་ནས་གསར་སྐྲུན་གྱི་སྒུལ་ནུས་ལ་སྐུལ་སྤེལ་བྱས་ཡོད།  རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚན་རྩལ་བརྗེ་རེས་དང་མཉམ་ལས་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ཁྲོམ་ར་ཅན་གྱི་ལམ་སྲོལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁེ་ལས་ཀྱིས་གསར་གཏོད་བྱེད་པར་སྐུལ་མ་བཏང་སྟེ། ཁེ་ལས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་འགྲོ་གྲོན་སྣོན་རྩིས་འཕྲི་འཐེན་གྱི་བསྡུར་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོ་རུ་བཏང་བ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ལས་དང་ཚན་རྩལ་ཅན་གྱི་ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཁག་སོ་སོར50%དང་75%ནས100%ལ་འཕར་བ་མ་ཟད། དུས་རིམ་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་སྤྱོད་གོ་ཆོད་པའི་ལས་རིགས་ཚང་མར་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ། ཁེ་ལས་ཀྱིས་རྨང་གཞིའི་ཞིབ་འཇུག་དང་སྒྲིག་ཆས་ཉོ་སྒྲུབ་བྱེད་པར་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། གསར་སྐྲུན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་ཁྲལ་བསྡུའི་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་འཁོར་གྱི་གཞི་ཁྱོན་སྒོར་མོ་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་ལས་བརྒལ་ཡོད། གསར་སྐྲུན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་དངུལ་རྩའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ལག་ཆ་གསར་འཛུགས་བྱས་ནས་ལས་སྐྲུན་མ་འཇོག་སོགས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་ཁྲིད་སྟོན་བྱས། ཁེ་ལས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་ལ་མ་དངུལ་འཇོག་གྲངས་གྲངས་གནས་གཉིས་འཕར་རྒྱུ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཏེ། གསར་སྐྲུན་ཁེ་ལས་འབོར་ཆེན་ཞིག་འབུར་དུ་ཐོན་ཡོད།
     ཐོན་ལས་རིམ་གྲས་མཐོ་འབྲིང་ཕྱོགས་སུ་སྐྱོད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་དེ་དངོས་ཕུང་དཔལ་འབྱོར་གོང་དུ་སྤེལ་བའི་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་སྟེ། བཟོ་ལས་དཔལ་འབྱོར་བརྟན་པོའི་ངང་འཁོར་སྐྱོད་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་དང་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཡོད། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་སྤུས་ཚད། བདེ་འཇགས་སོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཚད་གཞི་ལག་བསྟར་ནན་མོ་བྱས་ནས་རྗེས་ལུས་ཀྱི་ཐོན་ནུས་འདོར་བ་བཅས་བྱས། གཙོ་གནད་ཐོན་ལས་ཀྱི་འབྲེལ་ཐག་གསབ་པའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་དགོས། ཐོན་ལས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བསྐྱར་སྐྲུན་བཟོ་སྐྲུན་ཁག་ཅིག་འགོ་བརྩམས་ཡོད། ཁེ་ལས་ཀྱིས་སྒྲིག་ཆས་གསར་སྒྱུར་དང་ལག་རྩལ་བསྒྱུར་བཀོད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བར་བསྔགས་སྐུལ་བྱས་ནས་གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་རྙིང་འགྱུར་ཚབ་ལེན་གྱི་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དེ་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཡོངས་རྫོགས་སུ་རྒྱ་བསྐྱེད་རྒྱུ་རེད།  རྩེར་སོན་སྒྲིག་ཆས་དང་སྐྱེ་དངོས་སྨན་རྫས། འོད་གློག་རྡུལ་ཆ་འཕྲིན། ནུས་ཁུངས་གསར་པའི་རླངས་འཁོར། འོད་ནུས། རླུང་ནུས་གློག་སོགས་གསར་དར་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། གཞི་གྲངས་དཔལ་འབྱོར་དང་དངོས་ཕུང་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་འདྲེས་ཟབ་མོ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། དྲ་རྒྱའི་མྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་དང་གླ་རིན་ཇེ་དམའ་རུ་གཏོང་བར་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང“དྲ་སྦྲེལ”འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་། སྤོ་སྒུལ་དྲ་སྦྲེལ་སྤྱོད་མཁན་དུང་ཕྱུར14ལྷག་ཟིན་ཡོད། བཟོ་ལས་དྲ་སྦྲེལ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ནས་བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་གཞི་གྲངས་ཅན་དང་རིག་ནུས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་བཏང་ཡོད། ཆེད་ལས་ཅན་དང་ཁྱད་ཆོས་ཅན་གྱི་ཁེ་ལས་ཆུང་འབྲིང་ཁྲི་བདུན་ལྷག་ལ་བསླེབས་ཡོད། ལས་སྟེགས་དཔལ་འབྱོར་སྐྱོན་བྲལ་དང་རྒྱུན་མཐུད་ངང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་དེས་ལས་ཞུགས་ལས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་དང་། འཛད་སྤྱོད་ཁྲོམ་ར་རྒྱ་སྐྱེད་པ། ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སྟངས་གསར་སྐྲུན་སོགས་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱས། ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་ཇུས་འགོད་དང་། དེང་རབས་ཀྱི་དངོས་ཟོག་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱེད་པ། ཞིབ་བཤེར་དང་ཞིབ་དཔྱད་ཚད་ལེན་བྱེད་པ་སོགས་ཐོན་སྐྱེད་རང་བཞིན་གྱི་ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤུས་ཚད་དོ་དམ་དང་སྤུས་ཚད་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། ཀྲུང་གོའི་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་སྤུས་ཚད་དང་འགྲན་རྩོད་ནུས་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་མཐོར་འདེགས་བཏང་ཡོད།
   (ལྔ།) རྒྱལ་ནང་གི་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་དགོས་མཁོ་རྒྱ་སྐྱེད་བཏང་སྟེ། ས་ཁོངས་མཐུན་སྦྱོར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་རྣམ་པ་གསར་བའི་མཁར་གྲོང་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་བསྐྲུན་རྒྱུར་དམིགས་པ་དང་། གཞི་ཁྱོན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཁྲོམ་རའི་ཁྱད་སྟོབས་ལ་གཞི་ཚུགས་པ། ནང་མཁོ་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་རྒྱུའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བཅས་བྱས་ནས་དཔལ་འབྱོར་འཕར་བའི་སྒུལ་ཤུགས་སྔར་ལས་མང་བ་སྐྱེད་སྲིང་བྱས།
   འཛད་སྤྱོད་དང་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་མ་དངུལ་འཇོག་ཁྱོན་ཆེ་རུ་གཏོང་གང་ཐུབ་བྱས་ཡོད།  རིམས་ནད་མ་བྱུང་གོང་དུ་འཛད་སྤྱོད་དེ་རང་རྒྱལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འཕར་བའི་སྒུལ་ཤུགས་གཙོ་བོར་གྱུར་ཡོད། དགོས་མཁོ་མི་འདང་བར་དམིགས་ནས། འཛད་སྤྱོད་གང་མགྱོགས་སྒོས་སླར་གསོ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་མང་པོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ།  ཡོང་འབབ་དམའ་འབྲིང་ཚོགས་སྤྱིའི་ཡོང་འབབ་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས། རླངས་འཁོར་དང་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་སོགས་འཛད་སྤྱོད་འབོར་ཆེན་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ལ། ཐོ་འགོད་བྱས་ཡོད་པའི་རླངས་འཁོར་དུང་ཕྱུར3ལས་བརྒལ་བ་དང46.7%འཕར་ཡོད། དྲ་ཐོག་དང་དྲ་ཕྱིའི་འཛད་སྤྱོད་མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། ཚོང་རྫས་དྲ་ཐོག་ནས་སིལ་འཚོང་བྱས་ཚད་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་དངོས་རྫས་སིལ་འཚོང་བསྡོམས་འབོར་ཁྲོད་ཟིན་པའི་བསྡུར་ཚད15.8%ནས27.2%བར་འཕར་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྡེ་ཁུལ་དུ་དམངས་ལ་ཕན་པའི་ཚོང་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། ཞིང་སྡེའི་མྱུར་སྐྱེལ་དངོས་ཟོག་སྐྱེལ་འདྲེན་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་། ཡུལ་སྐོར་ལས་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རོགས་སྐྱོར་བྱས། ཞན་ཆ་ཁ་གསབ་པ་དང་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྲིག གཏིང་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་ལ་དམིགས་ཏེ་མ་དངུལ་གཏོང་ཚད་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་རྒྱ་ཆེར་བཏང་། དངུལ་འཇོག་དང་དངུལ་བསྡུའི་སྒྲིག་སྲོལ་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། སྔོན་རྩིས་ནང་གི་མ་དངུལ་གཏོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དངུལ་གཏོང་ལྡབ་འཕར་ཡོང་རྒྱུར་ཁྲིད་སྟོན་བྱས་ནས། ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་ཆེད་དོན་བུན་འཛིན་གྱི་གྲངས་ཀ་ཇེ་མང་དུ་བཏང་། འགྲིམ་འགྲུལ་དང་། ཆུ་བེད། ནུས་ཁུངས། ཆ་འཕྲིན་སོགས་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་དང་དམངས་ཚིས་བཟོ་སྐྲུན་འཛུགས་སྐྲུན་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཤིང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མ་རྩ་དེ་འཛུགས་སྐྲུན་འཁོར་སྐྱོད་ཚོང་གཉེར་ཁྲོད་ཞུགས་པར་སྐུལ་མ་བཏང་བ་དང་།དམངས་ཁྲོད་དངུལ་འཇོག་གི་ཧུར་བརྩོན་རང་བཞིན་ཇེ་ཆེར་བཏང་། ས་ཁོངས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དོ་མཉམ་རང་བཞིན་དང་མཐུན་སྦྱོར་རང་བཞིན་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ནུབ་རྒྱུད་གསར་སྤེལ་ཆེན་པོ་དང་། བྱང་ཤར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དར་སྤེལ་གཏོང་བ། དབུས་རྒྱུད་ས་ཁུལ་དར་རྒྱས། ཤར་རྒྱུད་སྔོན་ལ་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་གཏོང་བར་གཅིག་འདོམས་ཀྱིས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། དབུས་རྒྱུད་དང་ནུབ་རྒྱུད་ས་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འཕར་ཚད་སྤྱིའི་ཆ་ནས་ཤར་རྒྱུད་ས་ཁུལ་ལས་མཐོ་བ་རེད། གསར་བརྗེའི་གནས་རྙིང་བ་དང་མི་རིགས་ས་ཁུལ། མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་བཅས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས། ཀྲུང་དབྱང་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་འབྲེལ་ཡོད་ས་ཁུལ་ལ་ སྤོ་བསྒྱུར་གཏོང་སྤྲོད་བྱེད་པའི་མ་དངུལ་ལོ་ལྔའི་སྔོན་ལས66.8%འཕར་ཡོད། པེ་ཅིན་ཐེན་ཅིན་ཧོ་པེ་གསུམ་མཐུན་སྦྱོར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་དང་། འབྲི་ཆུའི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས། འབྲི་ཆུའི་ཟུར་གསུམ་གླིང་གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རྨ་ཆུའི་འབབ་རྒྱུད་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཚད་གཞི་མཐོ་བ་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་ཞུང་ཨན་ཁུལ་གསར་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། རྒྱ་མཚོའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་། དཀའ་ངལ་ཆེ་བའི་ས་ཁུལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། ཐོན་ཁུངས་རྣམ་པའི་ས་ཁུལ་གྱི་རྣམ་པ་བསྒྱུར་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་ས་ཁུལ་གྱི་སྣེ་ཁྲིད་ནུས་པ་སྔར་ལས་ཆེན་པོ་འདོན་པར་བསྔགས་སྐུལ་བྱས་ཏེ། འཕར་གནས་དང་འཕར་རྒྱུད་གསར་པ་སྔར་ལས་མང་པོ་ཆགས་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
   མི་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་རྣམ་པ་གསར་བའི་མཁར་གྲོང་ཅན་ལ་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རང་རྒྱལ་མཁར་གྲོང་ཅན་གྱི་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་སྔར་བཞིན་གནས་ཡོད་པ་དང་། ལོ་རེར་ཞིང་སྡེའི་མི་གྲངས་ཁྲི་སྟོང་མང་པོ་མཁར་གྲོང་དུ་གནས་སྤོར་བཞིན་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་དུ་རྫོང་མཁར་གྱི་ནུས་པ་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། ཕྱོགས་བསྡུས་ཐེག་ནུས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རིགས་དབྱེ་ནས་མཁར་གྲོང་གི་གཞིས་ཆགས་ཚོད་འཛིན་ཇེ་ལྷོད་དུ་གཏོང་བའམ་ཡང་ན་མེད་པ་བཟོས་ནས། ལོ་བཅུའི་ནང་ཞིང་སྡེའི་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་གཅིག་བྱེ་བ་བཞི་མཁར་གྲོང་དུ་གཞིས་ཆགས་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་ཁྱུ་ཚོགས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་མཐུན་སྦྱོར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱ་དགོས། ཁྲིན་ཡུས་ས་ཁུལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཁུལ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཁང་པ་ནི་སྡོད་ས་ཡིན་པ་ལས་ཚོང་རྫས་མིན་པའི་ངེས་གནས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཀྱི་ཡུན་ཕན་ལམ་སྲོལ་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་འཛུགས་དགོས་པ་དང་། འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ཁང་འདོན་སྤྲོད་ཚད་རྒྱ་བསྐྱེད་དགོས། ཡུན་རིང་ཁང་བ་གླ་བའི་ཁྲོམ་རའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། ས་གོང་བརྟན་པོ་དང་། ཁང་གོང་བརྟན་པོ། སྔོན་དཔག་བརྟན་པོ་བཅས་ཡོང་བར་བྱས་པ་དང་།  གྲོང་ཁྱེར་དང་བསྟུན་ནས་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཀྱི་ཐོན་ལས་བརྟན་པོའི་ངང་གོང་དུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། ལྕགས་ལམ་འགྲིམ་འགྲུལ་གཉེར་སྐྱོང་གི་ལམ་ཐག་སྤྱི་ལེ4500ལྷག་ཙམ་ནས་སྤྱི་ལེ་ཁྲི་1ཙམ་བར་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། ཆུ་འབུད་སྦུག་ལམ་སྤྱི་ལེ་འབུམ་དྲུག་དང་ཁྲི་གསུམ་ནས་སྤྱི་ལེ་འབུམ་བརྒྱད་དང་ཁྲི་དགུ་བར་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། མཁར་གྲོང་གི་གཞིས་ཁུལ་རྙིང་པ་འབུམ་གཅིག་དང་ཁྲི་དྲུག་སྟོང་བདུན་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་པས། ཁྱིམ་ཚང་བྱེ་བ་གཉིས་དང་ས་ཡ་དགུ་ལྷག་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད།
    (དྲུག) རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲུ་རིགས་བདེ་འཇགས་འགན་སྲུང་བྱས་ཏེ། གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ཡོད། ཞིང་ལས་ལ་ཤུགས་སྣོན་དང་ཞིང་པར་གཟིགས་སྐྱོང་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་མུ་མཐུད་དུ་དམ་འཛིན་ལེགས་པོ་བྱས་ནས་ཞིང་ལས་དང་ཞིང་སྡེ་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་མགྱོགས་པོ་གཏོང་དགོས།
    ཞིང་ལས་ཀྱི་ཕྱོགས་བསྡུས་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་ནུས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། འབྲུ་རིགས་འདེབས་ཁྱོན་བརྟན་འཇགས་དང་རྒྱ་བསྐྱེད་ཡོད། སྲན་ཆེན་དང་སྣུམ་རྒྱུ་འདེབས་ཁྱོན་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་གྲུབ་ཚུལ་གྱི་གནས་སྟངས་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ། ཐོན་ཚད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་དགོས། འབྲུ་རིགས་ཐོན་སྐྱེད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། འབྲུ་རིགས་འདེབས་པའི་ཞིང་པའི་ཁ་གསབ་ཇེ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ་དང་། འབྲས་དང་གྲོའི་ཉོ་སྒྲུབ་རིན་གོང་དམའ་ཤོས་གཏན་འཁེལ་ལུགས་མཐུན་ཡིན་པ། འབྲུ་རིགས་ཐོན་འབབ་ཆེ་བའི་རྫོང་ཆེ་གྲས་ལ་བྱ་དགའ་སྤྲོད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཞིང་ལས་འགན་བཅོལ་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱ་དགོས། རྨོ་ཞིང་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། ས་ནག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་བཟོ་སྐྲུན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཆུ་བེད་སྒྲིག་བཀོད་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་རྨོ་ཞིང་མུའུ་དུང་ཕྱུར་བཞི་བྱེ་བ་ལྔ་ས་ཡ་དྲུག་གསར་སྐྲུན་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབྲུ་རིགས་བདེ་འཇགས་ཐོན་ལས་ཁུལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། འདེབས་འཛུགས་ལས་རིགས་དང་ཞིང་ལས་འཕྲུལ་ཆས་སོགས་ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་དང་ཁྱབ་གདལ་བེད་སྤྱོད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་བ་དང་། ཞིང་ལས་སྐྱེ་དངོས་རྨོ་འདེབས་བསྡུ་གསུམ་ཕྱོགས་བསྡུས་འཕྲུལ་ཆས་ཅན་དུ་འགྱུར་ཚད67%ནས73%བར་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། འབྲུ་རིགས་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཏང་སྲིད་འགན་འཁྲི་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོན་འཁྱོལ་དང་། འབྲུ་རིགས་དང་ཞིང་ལས་ཐོན་རྫས་གལ་ཆེན་ཐོན་བརྟན་མཁོ་འདོན་འགན་ལེན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་འབད་པ་ལྷོད་མེད་ཀྱིས་ཀྲུང་གོ་བ་དུང་ཕྱུར14ལྷག་གི་ཟས་ཕོར་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལག་ཏུ་དམ་པོར་བཟུང་ཡོད།
    ཞིང་སྡེའི་བཅོས་སྒྱུར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་ཡོད། ཞིང་སྡེའི་གཞི་རྩའི་ཚོང་གཉེར་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དང་སྲ་བརྟན་དང་བཏང་ནས། འགན་གཙང་ལེན་ས་ཆའི་དབང་ཆའི་ཐོ་འགོད་དཔང་ཡིག་དང་ཞིང་སྡེའི་གཅིག་བསྡུས་ཐོན་དབང་ལམ་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་དུས་རིམ་རང་བཞིན་གྱི་ལས་འགན་ཡོངས་འགྲུབ་བྱས་ཏེ།རྣམ་པ་སྣ་མང་དང་གཞི་ཁྱོན་འོས་འཚམ་ལྡན་པའི་གཉེར་སྐྱོང་ལ་བརྟན་པོའི་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། ཁྱིམ་ཚང་གི་ཞིང་ར་དང་ཞིང་པའི་མཉམ་ལས་ཁང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་དམ་འཛིན་ལེགས་པོ་བྱས་ནས། ཞིང་ལས་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཞབས་ཞུ་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་དགོས། གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། ཞིང་སྡེའི་སྡོད་གནས་ཁོར་ཡུག་མུ་མཐུད་བཅོས་སྒྲིག་དང་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ། ཆུ་གློག་ལམ་དང་། སོལ་རླངས། འཕྲིན་གཏོང་། སྦྲག་སྲིད་སོགས་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་ཆས་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་བཅས་བྱས་ནས། ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་པའི་ཡུལ་ཚོ་དང་གྲོང་རྡལ། འཛུགས་སྐྲུན་སྡེ་བ་བཅས་ལ་ཨར་འདམ་ལམ་དང་འགྲུལ་སྐྱེལ་རླངས་འཁོར་ཤར་གཏོང་ཐུབ་པ་བྱས་ནས། ཞིང་སྡེའི་རང་འབབ་ཆུ་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་ཚད80%ནས87%བར་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། ལོ་མང་རིང་རིམ་རྩིས་བརྒྱབ་པ་ལྟར་ན་ཞིང་སྡེའི་ཉེན་ཁང་བྱེ་བ་གཉིས་དང་ས་ཡ་བཞི་ལྷག་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ཡོད། ཕྱིར་འཚོང་གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་མཉམ་ལས་ཁང་དང་གཅིག་བསྡུས་ནགས་ཚལ་གྱི་དབང་ཆ། ཞིང་རྨོ་འདེབས་བྱེད་པ་སོགས་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་མོ་བྱས། ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ཁུངས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཞིང་སྡེའི་ཐོན་ལས་ལ་རྐང་བཙུགས་ནས།ཞིང་པའི་ལས་ཞུགས་ལས་སྐྲུན་གྱི་ཡོང་འབབ་འཕར་སྣོན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ཞིང་བ་ཞོར་ལས་པའི་གླ་ཕོགས་དུས་ཐོག་ཏུ་ལེན་ཐུབ་པར་འགན་སྲུང་བྱས་ནས། ཞིང་བ་ཞོར་ལས་པའི་གླ་ཕོགས་ཆད་འགྱངས་གཙང་བཅོས་བྱེད་ཤུགས་མུ་མཐུད་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། ཞིང་པ་ཞོར་ལས་པའི་གླ་ཕོགས་སྟེར་བའི་འགན་སྲུང་སྲོལ་ཡིག་བཏོན་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་།བསམ་བཞིན་དུ་འགྱངས་ཆད་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་རྡུང་རྡེག་ནན་མོ་བཏང་ཡོད། 

　　 （བདུན།) བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས་ཕྱི་ཕྱོགས་ལ་སྒོ་འབྱེད་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། གཉིས་ཕན་མཉམ་རྒྱལ་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་ཉོ་ཚོང་མཉམ་ལས་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་ཡོད།  ཕྱི་ཕྱོགས་ཁོར་ཡུག་ལ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བའི་མདུན་དུ་སྔར་ལས་ཧུར་བརྩོན་དང་རང་འགུལ་གྱི་སྒོ་འབྱེད་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཆུ་ཚད་མཐོ་བའི་སྒོ་འབྱེད་ལ་བརྟེན་ནས་བཅོས་སྒྱུར་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྔར་ལས་སྐུལ་འདེད་ནུས་ལྡན་བྱས།
    ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བརྟན་ཐོག་སྤུས་འདེགས་གཏོང་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཕྱིར་གཏོང་ཁྲལ་སློག་དང་། ཡིད་རྟོན་འགན་ལེན། ཡིད་རྟོན་དངུལ་བུན་སོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཐོག་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། ཁེ་ལས་ཀྱི་ཕྱིར་གཏོང་ཁྲལ་སློག་སྒྲུབ་པའི་དུས་ཚོད་དེ་ལས་ཀའི་ཉིན་གྲངས6ནང་ཚུན་ལ་ཇེ་ཐུང་དུ་བཏང་ཡོད། ཕྱི་དངུལ་ཞབས་ཞུ་ལེགས་སྒྱུར་བྱས། ཕྱི་ཚོང་གི་ལས་རྣམ་གསར་པ་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་མཚམས་ལས་བརྒལ་བའི་གློག་རྡུལ་ཚོང་དོན་ཕྱོགས་བསྡུས་ཚོད་ལྟ་ཁུལ152གསར་དུ་བཙུགས་ཤིང་། ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བང་མཛོད་ཁག་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད། ནང་འདྲེན་དངོས་མང་སྟོན་ཚོགས་དང་། ཀོང་ཀྲིག་ཉོ་ཚོང་ཚོགས་འདུ། ཞབས་ཞུ་ཚོང་ཚོགས། འཛད་སྤྱོད་དངོས་མང་སྟོན་ཚོགས་སོགས་འགྲེམས་ཚོགས་གལ་ཆེན་གྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱས།  འགག་སྒོ་ལས་སྒྲོལ་བ་སྟབས་བདེ་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་གཉིས་འགག་སྒོ་ལས་སྒྲོལ་བའི་དུས་ཚོད་སོ་སོར67%དང་92%ཐུང་དུ་བཏང་ནས་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་གྱི་ལྷུ་ཚིགས་ཀྱི་ལུགས་མཐུན་མ་གནས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་མར་ཆག་ཡོད། སྒོ་ཁྲལ་གྱི་སྤྱིའི་ཆུ་ཚད9.8%ནས7.4%ལ་མར་ཆག་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཞབས་ཞུའི་ཉོ་ཚོང་གསར་གཏོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཚོད་ལྟ་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་ཁོངས་བརྒལ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ཉོ་ཚོང་གི་བཀག་རྒྱ་གསལ་ཐོ་བཏོན་ཡོད། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བརྟན་པོའི་ངང་འཕར་བ་ལས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་འདེགས་སྐྱོར་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད།
    ཕྱི་དངུལ་བེད་སྤྱོད་ནུས་ལྡན་ཧུར་ཐག་བྱས་ཡོད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཚོང་པས་མ་དངུལ་འཇོག་པའི་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་སྲོལ་ཡིག་བཏོན་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཚོང་པས་མ་དངུལ་འཇོག་པའི་ཁོར་ཡུག་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ལེགས་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། ཕྱི་དངུལ་ཚོང་རར་ཞུགས་འཐུས་མུ་མཐུད་ལྷུག་ཏུ་བཏང་ཞིང་། རྒྱལ་ཡོངས་དང་རང་མོས་ཉོ་ཚོང་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་གྱི་བཀག་རྒྱ་གསལ་ཐོའི་གྲངས་ཀ་སོ་སོར51%དང་72%ཉུང་དུ་བཏང་བ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཁྱབ་ཁོངས་ཕལ་ཆེར་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གློད་ཡོད་ཅིང་། དངུལ་རྩ་སོགས་ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་ཀྱི་སྒོ་འབྱེད་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཇེ་མཐོར་བཏང་ཡོད། རང་མོས་ཉོ་ཚོང་ཚོད་ལྟ་ཁུལ21བཙུགས་པ་དང་། ཧའེ་ནན་རང་མོས་ཉོ་ཚོང་གྲུ་ཁ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་བརྟན་པོའི་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ས་གནས་ཁག་གིས་བྱེད་ཐབས་གསར་གཏོད་བྱས་ནས་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་དངུལ་འཇོག་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་ཞབས་ཞུར་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་། ཚོང་འགུག་དངུལ་འདྲེན་དང་ལས་གཞི་སྦྲེལ་མཐུད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཏང་བའི་ལས་གཞི་ཆེན་པོ་ཁག་ཅིག་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་བ་དང་། རང་རྒྱལ་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཚོང་པས་མ་དངུལ་བཞག་ནས་ཚོང་ལས་སྤེལ་བའི་གནས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
    སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སྒོ་ནས“རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག”མཉམ་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། མཉམ་གྲོས་མཉམ་སྐྲུན་མཉམ་སྤྱོད་བཅས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། ཚོང་རའི་རྩ་དོན་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་ཐུན་མོང་དུ་སྤྱོད་པའི་སྒྲིག་སྲོལ་བརྩི་སྲུང་བྱས་ཏེ། ཕན་ཚུན་སྦྲེལ་མཐུད་དང་ཐོན་ནུས་མཉམ་ལས་ཀྱི་ལས་གཞི་ཁག་ཅིག་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ལམ་རྒྱུད་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དངོས་ཟོག་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བྱེད་ཚད་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས13.4%འཕར་ཡོད་པ་དང་། ཁྱབ་ཁོངས་ཁག་གི་སྤེལ་རེས་དང་མཉམ་ལས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ་ཡོད། ནུབ་རྒྱུད་སྐམ་མཚོའི་རྒྱུ་ལམ་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་མ་དངུལ་འཇོག་པ་སྐྱོན་བྲལ་དང་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་དང་། མངའ་ཁོངས་ཕྱིའི་ཉེན་ཁ་སྔོན་འགོག་དང་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རང་མོས་ཉོ་ཚོང་གྲོས་ཆོད6གསར་དུ་བཞག་པ་དང་རིམ་སྤར་བྱས་པ་དང་། རང་མོས་ཉོ་ཚོང་རོགས་ཟླ་དང་དངོས་ཟོག་ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་བྱེད་ཚད་ཀྱི་བསྡུར་གྲངས26%ནས35%ཡས་མས་སུ་འཕར་ཡོད་པ་རེད། ཕྱོགས་མང་ཉོ་ཚོང་སྒྲིག་སྲོལ་བློ་རྩ་བརྟན་པོས་སྲུང་སྐྱོང་དང་། ཉོ་ཚོང་སྲུང་སྐྱོབ་རིང་ལུགས་ལ་ངོ་རྒོལ། དཔལ་འབྱོར་ཉོ་ཚོང་གི་རྩོད་གླེང་ལ་ཁ་གཏད་བརྟན་པོར་འཇལ་བ་བཅས་བྱས་ཏེ། ཉོ་ཚོང་དང་མ་དངུལ་འཇོག་པ་རང་མོས་ཅན་དང་སྟབས་བདེ་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
    (བརྒྱད།) སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། ལྗང་མདོག་ཐཱན་ཉུང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། རི་སྔོ་ཆུ་དྭངས་ནི་གསེར་རི་དངུལ་རི་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། སྐྱེ་ཁམས་དཔལ་ཡོན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་མ་ལག་ཆ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་དང་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་ཡག་པོ་བྱས་ཤིང་རྒྱུན་མཐུད་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ནུས་པ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།
    སྦགས་བཙོག་བཅོས་སྐྱོང་དང་སྐྱེ་ཁམས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། གནད་ལ་འཁེལ་བའི་སྒོ་ནས་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས། ཁྲིམས་ལྟར་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་བྱེད་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ཀྱི་མཁྲེགས་གཏོར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་ཡོད། སྦགས་བཙོག་དངོས་པོ་མང་པོ་མཉམ་དུ་བཅོས་སྐྱོང་དང་ས་ཁོངས་མཉམ་འགོག་མཉམ་བཅོས་བྱ་རྒྱུར་སྣང་ཆེན་བྱས་ཏེ་ས་ཁུལ་རིམ་པ་དང་དེའི་ཡན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མཁའ་རླུང་སྤུས་ཚད་ལེགས་པའི་ཉིན་གྲངས་བསྡུར་ཚད86.5%ལ་སླེབས་ནས་བརྒྱ་ཆའི་གཞི་གྲངས4འཕར་ཡོད། ས་ཁུལ་རིམ་པ་དང་དེ་ཡན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བཙོག་ཆུ་དྲི་ཅན་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་མེད་པར་བཟོས་པ་དང་། ཆུ་བོ་དང་མཚེའུ་གལ་ཆེན་དང་། མཚོ་འགྲམ་མཚོ་ཁོངས་ཀྱི་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ས་རྒྱུའི་སྦགས་བཙོག་ཉེན་ཁ་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་ཉམས་གསོ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་བ་དང་། སྲ་གཟུགས་ཟོག་རོ་དང་སྦགས་བཙོག་དངོས་པོ་གསར་པ་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རྨོ་ཞིང་དང་གཏན་འཇགས་གཞི་རྩའི་ས་ཞིང་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག་དང་། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དམར་ཐིག  གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གསར་སྤེལ་གྱི་མཐའ་མཚམས་བཅས་དབྱེ་འབྱེད་གཏན་འབེབས་བྱས། རི་ཆུ་ནགས་ཞིང་མཚེའུ་རྩྭ་ཐང་བྱེ་ཐང་བཅས་གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་མ་ལག་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བཅོས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ།  སྐྱེ་ཁམས་བཟོ་སྐྲུན་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཆུ་དཔོན་དང་མཚེའུ་དཔོན་ལམ་ལུགས་དང་། ནགས་དཔོན་ལམ་ལུགས་ཁྱབ་སྤེལ་བཏང་བ་རེད། འབྲི་ཆུ་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེན་མོ་མཉམ་དུ་འཛིན་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་། འབྲི་ཆུའི་འབབ་རྒྱུད་ཀྱི་གཙོ་གནད་ཆུ་ཁོངས་སུ་ལོ་བཅུའི་རིང་ཉ་འཛིན་མི་ཆོག་པ་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས།  སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཤུགས་བརྒྱབ། སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁ་གསབ་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་། ནགས་ཚལ་གྱི་ཁེབས་ཚད24%ཟིན་པ་དང་། རྩྭ་ཐང་ཕྱོགས་བསྡུས་སྔོ་ཁེབས་ཁྱབ་ཚད་དང་འདམ་ར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཚད་ཚང་མ50%ཡན་ལ་སླེབས་པ་དང་། ས་ཆུ་ཤོར་བ་དང་། མྱ་ངམ་ཐང་དུ་འགྱུར་བ། བྱེ་ཐང་དུ་འགྱུར་བ་བཅས་ཀྱི་ས་ཆའི་རྒྱ་ཁྱོན་སོ་སོར་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་འབུམ་གཅིག་དང་སྟོང་དྲུག་དང་། ཁྲི་གསུམ་དང་སྟོང་བརྒྱད་དང་། ཁྲི་གསུམ་དང་སྟོང་གསུམ་བཅས་དངོས་སུ་ཇེ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་གནམ་སྔོན་པོ་དང་སྤྲིན་དཀར་པོ་དང་རི་སྔོ་ཆུ་དྭངས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཚད་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།
     ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ཐཱན་ཇེ་དམའ་རུ་གཏོང་བར་བརྟན་པོའི་ངང་སྐུལ་སྤེལ་བཏང་ཡོད། ནུས་ཁུངས་བདེ་འཇགས་དང་བརྟན་བརླིང་ངང་མཁོ་འདོན་དང་ལྗང་མདོག་ཐཱན་ཉུང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱས་པ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་ཞིང་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཐཱན་རྩེར་སོན་དང་ཐཱན་སྙོམས་སྦྱོར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ནུས་ཁུངས་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྱུར་བྱས་ཏེ། ཕྱིར་འབུད་ཆེས་ཉུང་བའི་རྡོ་སོལ་ནུས་པ་གློག་རུ་བསྒྱུར་བ་སྟོང་ཝ་ཐེར་འབུམ་གཅིག་དང་བྱེ་བ་ལྔ་ལས་བརྒལ་བ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་བ་དང་། ཡང་བསྐྱར་སྐྱེ་ཐུབ་པའི་ནུས་ཁུངས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས་སྒྲིག་སྦྱོར་གཞི་ཁྱོན་སྟོང་ཝ་དུང་ཕྱུར་དྲུག་དང་བྱེ་བ་ལྔ་ནས་སྟོང་ཝ་ཐེར་འབུམ་གཅིག་དང་དུང་ཕྱུར་གཉིས་ཡན་ལ་འཕར་བ།ནུས་རྒྱུ་གཙང་མའི་འཛད་སྤྱོད་ཀྱིས་བཟུང་བའི་བསྡུར་ཚད20.8%ནས25%ཡན་ལ་འཕར་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཐོན་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་གི་བྱ་བར་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་། ལྗང་མདོག་ཐོན་ལས་དང་འཁོར་སྐྱོད་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལག་རྩལ་དང་ཐོན་རྫས་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གི་ཐཱན་བསྡུས་ནུས་ཤུགས་མཐོར་འདེགས་བཏང་། ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དངུལ་རྩས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པར་ཤུགས་བརྒྱབ་ཡོད། ནུས་ཁུངས་ཟད་གྲོན་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་སྟངས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ལ་ཁ་གཏད་འཇལ་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་ལས་ནང་ཧུར་ཐག་གིས་ཞུགས་ནས་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་གནམ་གཤིས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད་ཀྲུང་གོའི་བྱས་རྗེས་བཞག་ཡོད།
     (དགུ།) དམངས་ཚིས་ལ་དངོས་གནས་འགན་སྲུང་དང་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་བྱ་གཞག་གི་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་ཡོད། མི་དམངས་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསམ་བློ་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ནས་དམངས་ཚིས་ཐད་མ་དངུལ་འཇོག་གྲངས་མུ་མཐུད་ཇེ་མང་དུ་བཏང་སྟེ། གཞི་རྩ་འགན་སྲུང་དང་། མ་མཐའི་མཚམས་ཐིག་སྲུང་བ། དྲང་གཞག་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་ནས་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་བ་དང་། གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུ་ཆ་སྙོམས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ། འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རིམ་ཁྲོད་དམངས་ཚིས་བདེ་རྩ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།
     སློབ་གསོ་འདྲ་མཉམ་དང་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ལོ་བརྒྱའི་ཇུས་ཆེན་གྱི་གཞི་རྩ་སློབ་གསོ་ཡིན། ནོར་སྲིད་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་གསོའི་གྲོན་དངུལ་གྱིས་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་ཁྲོད་ཟིན་པའི་བསྡུར་ཚད་ལོ་རེར4%ཡན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད་པ་དང་། སློབ་མ་རེར་ཆ་སྙོམས་གྲོན་དངུལ་གཏོང་ཚད་ཆེས་ཆེར་འཕར་ཡོད། ཞིང་སྡེའི་འོས་འགན་སློབ་གསོ་ཞན་པའི་རིམ་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་མུ་མཐུད་དུ་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་། མཁར་གྲོང་གི་གྲངས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་འཛིན་གྲྭ་ཆེན་པོ་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་མེད་པར་བཟོས་ཏེ། མཁར་གྲོང་དུ་ཞོར་ལས་ལ་སོང་བའི་མི་སྣའི་བུ་བུ་མོ་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་པའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། འོས་འགན་སློབ་གསོ་སྲ་བརྟན་དུ་བཏང་ཚད93.8%ནས95.5%ལ་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། འོས་འགན་སློབ་གསོ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་གཅིག་གྱུར་དུ་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་པ་དང་། དམངས་གཉེར་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་དང་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་ཡོད། འོས་འགན་སློབ་གསོའི་དུས་རིམ་གྱི་སློབ་མའི་ཁུར་པོ་ཇེ་ཡང་དུ་བཏང་། ན་གཞོན་གྱི་བདེ་ཐང་ཆུ་ཚད་མཐོར་འདེགས་བཏང་། འཚོ་བཅུད་ལེགས་བཅོས་འཆར་གཞི་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་ལོ་ལྟར་སློབ་མ་བྱེ་བ་གསུམ་དང་ས་ཡ་བདུན་ལྷག་ལ་ཕན་ཁེ་ཐོབ་ཡོད། དགེ་རྒན་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་དུ་གྲོང་གསེབ་དགེ་རྒན་གྱི་གླ་ཕོགས་ཐོབ་ཐང་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད།  ཐབས་ལམ་མང་པོ་ནས་བུ་བཅོལ་ཁང་མཁོ་འདོན་བྱེད་པ་ཇེ་མང་དུ་བཏང་ཡོད། མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དུས་རིམ་གྱི་སློབ་གསོའི་སློབ་ཞུགས་ཀྱི་ཚད90%ཡན་མཐོར་འདེགས་བྱུང་།  ལས་རིགས་སློབ་གསོ་འོས་འཚམ་གྱིས་ཇེ་ཆེར་བཏང་བ་དང་ལས་རིགས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྒྲུབ་ཆ་རྐྱེན་མུ་མཐུད་དུ་ལེགས་བཅོས་བཏང་ཡོད། མཐོ་རྒྱུགས་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྒྱུར་ལ་བརྟན་པོའི་ངང་སྐུལ་འདེད་ཧུར་ཐག་བཏང་ཞིང་། མཐོ་རིམ་སློབ་གསོའི་སློབ་ཞུགས་ཀྱི་ཚད45.7%ནས59.6%ལ་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་། མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་བསྡུའི་ཐད་དབུས་ནུབ་རྒྱུད་ས་ཁུལ་དང་ཞིང་སྡེ་ས་ཁུལ་ལ་གཟིགས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་མུ་མཐུད་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་ཐད་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་མར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སློབ་ཞུགས་རོགས་སྐྱོར་དངུལ་བུན་སྤྲོད་པའི་གྲངས་ཚད་ཆེས་ཆེར་མཐོར་འདེགས་བཏང་ཡོད།“རྨང་བརྟན་འཆར་གཞི”དང་རྨང་གཞིའི་རིག་ཚན་གྱི་རྩེར་སོན་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ། རྨང་གཞིའི་རིག་ཚན་གྱི་རྩེར་སོན་སློབ་མ་གསོ་སྐྱོང་རྟེན་གཞི288འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་པ་དང་། འཛམ་གླིང་གི་སློབ་ཆེན་རྩེ་གྲ་དང་རིག་ཚན་རྩེ་གྲ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། ཤེས་ལྡན་མི་སྣའི་རྨང་གཞི་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྲ་བརྟན་དང་འཕེལ་རྒྱས་སུ་བཏང་ཡོད།
    སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་ཇེ་ཆེར་བཏང་ཡོད། བདེ་ཐང་ཀྲུང་གོའི་བྱ་སྤྱོད་ཧུར་ཐག་གིས་ཁྱབ་གདལ་དང་སྐུལ་འདེད་ཟབ་མོ་བཏང་བ་དང་། གསོ་རིག་སྨན་རྫས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་བྱས། གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་ལམ་ལུགས་དེ་སྤྱི་པའི་ཐོན་རྫས་སུ་བརྩིས་ནས་དམངས་ཡོངས་ལ་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྨན་པར་སྟོན་དཀའ་བ་དང་སྨན་རིན་མཐོ་བའི་གནད་དོན་སྔར་ལས་ཞི་ལྷོད་དུ་བཏང་ཡོད། གཞི་རྩའི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་དང་ནད་ཚབས་ཆེན་གྱི་འགན་བཅོལ་གྱི་ཆུ་ཚད་མུ་མཐུད་དུ་མཐོ་རུ་བཏང་བ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་སྡོད་དམངས་ཀྱི་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་གྱི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ནོར་སྲིད་ཁ་གསབ་ཚད་གཞི་སྒོར450ནས་སྒོར610ལ་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། མང་ཚོགས་ལ་འཕྲལ་དུ་མཁོ་བའི་སྨན་རྫས་སྔར་ལས་མང་བ་སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་གྱི་འགྲོ་སོང་རྩིས་ཞུའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད། ཞག་སྡོད་སྨན་བཅོས་དང་སྒོ་བསྟེན་སྨན་བཅོས་ཀྱི་འགྲོ་གྲོན་ཞིང་ཆེན་བརྒལ་ནས་ཐད་ཀར་རྩིས་རྒྱག་རྒྱུ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་བས། མི་ཐེངས་བྱེ་བ་ལྔ་དང་ས་ཡ་བདུན་ལྷག་ལ་ཕན་པ་ཐོབ་ཡོད། སྨན་རྫས་དང་སྨན་སྤྱོད་ཟད་གྲོན་རྒྱུ་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཀྱིས་མང་པོ་ཉོ་སྒྲུབ་བྱ་རྒྱུ་ཁྱབ་གདལ་བཏང་ནས་འགྲོ་གྲོན་གྱི་ཁུར་པོ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་བཞི་ལྷག་ཇེ་ཡང་དུ་བཏང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་གསོ་རིག་ལྟེ་གནས13བཙུགས་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ས་ཁོངས་སྨན་བཅོས་ལྟེ་གནས76འཛུགས་སྐྲུན་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གཞུང་བཙུགས་སྨན་ཁང་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་པ་ཁྱབ་གདལ་བཏང་བ་དང་། རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་མུ་མཐུད་དུ་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། རིམ་པ་དབྱེ་ནས་ནད་བརྟག་སྨན་བཅོས་བྱེད་པའི་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། རྒན་པ་སོགས་མི་ཚོགས་ཀྱི་སྨན་པ་བསྟེན་པའི་ཞབས་ཞུ་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་། ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་སྨན་རྫས་རྒྱུན་འཛིན་དང་གསར་གཏོད་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བ་དང་དམངས་ཚིས་ལ་ཕན་ཐོགས་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་། གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཞབས་ཞུའི་འགྲོ་གྲོན་མི་རེར་ཆ་སྙོམས་སུ་ནོར་སྲིད་ཁ་གསབ་ཚད་གཞི་སྒོར50ནས་སྒོར84ལ་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། སྔོན་འགོག་གཙོར་བྱེད་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། གཅོང་ནད་ཚབས་ཆེན་ལ་བདེ་ཐང་དོ་དམ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། ནད་རིགས་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་མ་ལག་བཅོས་སྒྱུར་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ནད་རིགས་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་ཅུའུ་བཙུགས་ཤིང་། རིམས་ནད་ཚབས་ཆེན་འགོག་བཅོས་དང་འཕྲལ་བསྟུན་དངོས་ཟོག་འགན་སྲུང་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་སྟེ། མི་དམངས་ཀྱི་བདེ་ཐང་འགན་སྲུང་བྱེད་གང་ཐུབ་བྱས་ཡོད།
   སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་དང་ཞབས་ཞུར་ཤུགས་བརྒྱབ་ཡོད། གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་འགན་བཅོལ་ཐེབས་རྩའི་ཀྲུང་དབྱང་གི་སྙོམ་སྒྲིག་ལམ་ལུགས་བཙུགས་ཤིང་། ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་མི་སྣའི་གཞི་རྩའི་རྒན་གསོའི་དངུལ་བསྟུད་མར་ཡར་སྤར་བ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྡོད་དམངས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་རྒན་གསོའི་དངུལ་གྱི་ཚད་གཞི་དམའ་ཤོས་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མ་མཐའི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་དང་། གཟིགས་སྐྱོང་གོད་གསབ། ལས་ཤོར་དང་ལས་རྨས་འགན་སྲུང་སོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་བརྟན་པོའི་ངང་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། མི་གྲངས་རྒས་འཁོགས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་ཁ་གཏད་ཧུར་ཐག་འཇལ་བ་དང་། རྒན་པའི་ལས་དོན་དང་རྒན་གསོའི་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྡེ་ཁུལ་དང་ཁྱིམ་སྡོད་རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་སྟེ། ཆ་ཚང་སྒྲིག་ཆས་དང་བཀག་དངོས་མེད་པའི་སྒྲིག་ཆས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། ཁྲལ་གྲོན་དང་། སྡོད་ཁང་། ཆུ་གློག་སོལ་རླངས་བཅས་ཀྱི་རིན་གོང་ཐད་སྲིད་ཇུས་ཐོག་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། སྨན་བཅོས་དང་རྒན་གསོ་ཟུང་འབྲེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ཡུན་རིང་ནད་སྐྱོང་འགན་བཅོལ་ལམ་ལུགས་ཚོད་ལྟ་བྱེད་གནས་ལ་བརྟན་པོའི་ངང་ནས་སྐུལ་འདེད་བཏང་། ཕྲུ་གུ་གསུམ་སྐྱེ་ཆོག་པའི་སྲིད་ཇུས་དང་ཆ་འགྲིག་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཐབས་ལག་བསྟར་བྱས།  དམག་ཁོངས་ལས་ཕྱིར་བུད་པའི་དམག་མིའི་དོ་དམ་འགན་སྲུང་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ནས་འགན་སྲུང་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་བཏང་ཡོད། བུད་མེད་དང་བྱིས་པའི་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། ནར་མ་སོན་པའི་མི་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ལ་འགན་སྲུང་དང་གཅེས་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་ཆ་ཚང་དུ་བཏང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོབ་མ་ལག་ཆ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། ཡོང་འབབ་དམའ་བའི་མི་གྲངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་འགུལ་རྣམ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། དཀའ་ངལ་ལ་འཕྲད་མཁན་ཚོར་དུས་ཐོག་ཏུ་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ནས་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་སྐབས་འཕྲལ་རོགས་སྐྱོབ་མི་ཐེངས་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་གཅིག་ལ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། མཐའ་གཅིག་ཏུ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་དྲ་བ་དམ་པོར་སྲུང་ཡོད།
     མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་པའི་རིག་གནས་འཚོ་བ་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟེ་བའི་རིན་ཐང་ལྟ་བ་སྐྱེད་སྲིང་དང་ལག་ལེན་བྱས། མང་ཚོགས་རང་བཞིན་གྱི་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་གསར་སྐྲུན་གཏིང་ཟབ་ཏུ་སྤེལ། གསར་འགྱུར་དཔེ་སྐྲུན་དང་། རླུང་འཕྲིན་གློག་བརྙན་བརྙན་འཕྲིན། རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ། མཚན་ཉིད་རིག་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག ཡིག་ཚགས་སོགས་ཀྱི་བྱ་གཞག་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། རིག་མཛོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། སྨྱན་སྦྱོར་མཉམ་འདྲེས་ཟབ་མོ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་བཏང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲོག་སྤེལ་ཕན་ནུས་མཐོར་འདེགས་བྱས། དྲ་སྦྲེལ་གྱི་ནང་དོན་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་གསར་གཏོད་བྱས།  ཀྲུང་ཧྭའི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དར་སྤེལ་བཏང་བ་དང་། རིག་དངོས་དང་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། རིག་གནས་དམངས་ཕན་བཟོ་སྐྲུན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། སྤྱི་པའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དང་། དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་། མཛེས་རྩལ་ཁང་། རིག་གནས་ས་ཚིགས་དང་རིག་གནས་ཁང་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་རིན་མི་ལེན་པར་སྒོ་ཕྱེས་ཡོད། དམངས་ཡོངས་ཀྱིས་དཔེ་ཀློག་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་ཟབ་མོ་བཏང་ཡོད།    རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚན་རྩལ་ཁྱབ་སྤེལ་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།  ལུས་རྩལ་པ་ཚོས་འབད་བརྩོན་ཆེན་པོས་གྲུབ་འབྲས་བཟང་པོ་བླངས་པ་དང་། དམངས་ཡོངས་ཀྱི་ལུས་སྦྱོང་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་ཡོད།
    (བཅུ།) སྲིད་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་འཁྲི་སྒྲུབ་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཡོངས་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ཡོད། ཁྲིམས་སྐྱོང་སྲིད་གཞུང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ནས་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་བགྲོད་ལམ་ཐོག་འཁོར་སྐྱོད་སྔར་ལས་ལེགས་པ་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད།  ཁྲིམས་ལྟར་སྲིད་འཛིན་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། སྲིད་ལུགས་ཆེན་པོ་སྤྱི་ལ་སྙོམས་པར་བྱ།  གཟབ་ནན་ཚད་ལྡན་དྲང་གཞག་དཔལ་ཡོན་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་བྱས་ཤིང་། སྲིད་གཞུང་གི་དབང་ཆ་མི་དམངས་ལས་བྱུང་བ་དང་། དབང་ཆ་ཡོད་ཀྱང་རང་ཤེད་མི་བྱ་ལ། དབང་ཆ་སྤྱོད་པར་ངེས་པར་ལྟ་སྐུལ་དང་ལེན་ཞུ་དགོས།  བཅའ་ཁྲིམས་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་སྒྲིག་སྲོལ་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཞིང་། རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་གྲོས་གཞི50གྲོས་ཞིབ་བྱེད་པར་ཕུལ་བ་དང་། སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྲོལ་ཐེངས 180གཏན་འབེབས་དང་དག་བཅོས་བྱས་ཡོད། རིམ་པ་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ལྟ་སྐུལ་ཁྲིམས་ལྟར་དང་ལེན་དང་། མི་དམངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་རང་རྟོགས་ངང་དང་ལེན། སྤྱི་ཚོགས་དང་གླེང་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་རང་འགུལ་ངང་དང་ལེན་བཅས་བྱས་ཡོད། མི་དམངས་འཐུས་མིའི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མིའི་གྲོས་འགོ་དང་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་གྱི་གྲོས་གཞི་ནན་ཏན་གྱིས་བསྒྲུབས་ཡོད། རྩིས་བཤེར་དང་བསྡོམས་རྩིས་ལ་ལྟ་སྐུལ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། སྲིད་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ཟབ་སྤེལ་བྱས།  རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ལྟ་ཞིབ་ཆེན་མོ་སྤེལ་ཡོད། བཟོ་ཚོགས་དང་། གུང་གཞོན་ཚོགས་པ། བུད་མེད་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་སོགས་མང་ཚོགས་ཚོགས་པའི་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ནུས་པ་སྔར་ལས་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད།
     སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་དང་གསར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། གྲོང་ཁྱེར་ཁོངས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། གཞི་རིམ་བཅོས་སྐྱོང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ལ། སྡེ་ཁུལ་གྱི་ཞབས་ཞུ་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་བ་བཅས་བྱས་ཡོད།  སྤྱི་ཚོགས་རྩ་འཛུགས་དང་། མི་ཆོས་རོགས་སྐྱོབ། སྤྱི་ཚོགས་ལས་དོན། དང་བླངས་ཞབས་ཞུ། སྤྱི་ཕན་དགེ་སྒྲུབ་སོགས་སྐྱོན་བྲལ་ངང་གོང་དུ་འཕེལ་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད། གསོག་ལུས་ཐེབས་པའི་ཡིག་བསྐུར་ངོ་བཅར་གྱི་གྱོད་དོན་འདུམ་འགྲིག་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་ཟབ་མོ་བཏང་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཡིད་རྟོན་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་། སྤྱི་པའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་། ཟས་རིགས་སྨན་རྫས་དང་ལྷག་པར་དུ་འགོག་སྨན་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་ནན་མོ་བྱས། བདེ་འཇགས་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ཆེད་དམིགས་ལེགས་སྒྲིག་བྱས། འཕྲལ་བསྟུན་དོ་དམ་བཅོས་སྒྱུར་དང་དེར་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་། གནོད་འགོག་གནོད་སེལ་རྒུད་སྐྱོབ་ཀྱི་ནུས་པ་མཐོ་རུ་བཏང་ཞིང་། ཆུ་ལོག་དང་ཐན་སྐྱོན། ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་གི་མེ་སྐྱོན། ས་གཤིས་ཀྱི་གནོད་སྐྱོན། ས་ཡོམ་སོགས་འགོག་སྲུང་དང་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་ལེགས་པར་བསྒྲུབས། རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་མ་ལག་དང་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་། དྲ་རྒྱ་དང་། གཞི་གྲངས་བདེ་འཇགས། མི་སྒེར་གྱི་ཆ་འཕྲིན་བཅས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། སྤྱི་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་ལ་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ཤུགས་བརྒྱབ་ནས་ཁྲིམས་འགལ་ཉེས་གསོག་སྣ་ཚོགས་ལ་རྡུང་རྡེག་ནན་མོ་བཏང་བ་དང་། ནག་འཇོམས་ངན་སེལ་གྱི་ཆེད་དམིགས་འཐབ་རྩོད་སྤེལ་བ་དང་། ནག་ཚོགས་སྟོབས་ཤུགས་དང་དེའི“སྲུང་གདུགས”ལ་ཁྲིམས་ལྟར་ཉེས་ཆད་ནན་པོ་བཅད་པས། བདེ་འཇགས་ཀྲུང་གོ་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་ཀྲུང་གོ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་འཕེལ་རྒྱས་གསར་པ་བྱུང་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
    ལོ་ལྔའི་རིང་ལ། སྲིད་གཞུང་རིམ་པ་ཁག་གིས་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་ནན་མོས་སྐྱོང་བའི་འཐབ་ཇུས་བཀོད་སྒྲིག་ནན་ཏན་གྱིས་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱས་ཤིང་།“ཐོག་མའི་བསམ་འདུན་མི་བརྗེད་པར། འགན་འཁྲི་ཡིད་ལ་བརྟན་པོར་འཆང་བའི་”བརྗོད་དོན་གཙོ་བོའི་སློབ་གསོ་དང་ཏང་གི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་སློབ་གསོ་ཏན་ཏིག་གིས་སྤེལ་བ་དང་། ཏང་འཛུགས་ཀྱི་རླབས་ཆེན་སྙིང་སྟོབས་དར་སྤེལ་བཏང་། ཀྲུང་དབྱང་གི་གཏན་འབེབས་དོན་ཚན་བརྒྱད་ཀྱི་དགོངས་དོན་དོན་འཁྱོལ་ནན་མོ་དང་།“སྤྱོད་ཚུལ་བཞི”ཡོ་བསྲང་དང་བཅོས་སྐྱོང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ལྷོད་མེད་བྱས། གཙོ་བོ་ཕྱི་ཚུལ་རིང་ལུགས་དང་དཔོན་ཉམས་རིང་ལུགས་ཡོ་བསྲང་དང་བཅོས་སྐྱོང་བྱས་ཤིང་། “གཞུང་གསུམ”གྲོན་དངུལ་ཆེས་ཆེར་ཇེ་ཉུང་དུ་བཏང་། སྒྲིག་སྲོལ་ལས་འགལ་ཏེ་ཁང་ཆེན་ཚོམས་ཆེན་འཛུགས་སྐྲུན་དང་ཁྲལ་སྐུང་ཁྲལ་གཡོལ་སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཉེས་ཆད་ནན་མོ་བཅད། སྤྱོད་གཙང་གི་སྲིད་གཞུང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་། སྲིད་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་མི་སྣས་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་དང་། ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ། མི་དམངས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་བཅས་རང་འགུལ་ངང་དང་ལེན་བྱས།
    དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བྱ་བ་ཡག་པོར་སྒྲུབ་ན་དངོས་སྒྲུབ་གཙོ་བོར་བྱེད་པ་ལས་མགྱོགས་ལམ་གཞན་མེད། ལོ་ལྔའི་རིང་ལ། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་སློབ་སྟོན་དུ་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་གི་གཞི་རྩའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་། གཞི་རྩའི་ལམ་ཕྱོགས། གཞི་རྩའི་ཇུས་གཞི་ཆེན་མོ་བཅས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ལྟེ་བར་འཛིན་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ཞིང་། དཀའ་ངལ་ལ་མི་སྐྲག་པ་དང་དཀའ་ཚེགས་ལ་མི་འཛེམས་པར་དངོས་སྒྲུབ་ལ་བརྟེན་ནས་དམ་བཅའ་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། སེམས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱིས་འཕེལ་རྒྱས་དམ་འཛིན་བྱེད་པའི་བླང་བྱ་བཏོན། དམངས་ཀྱི་འདོད་བློ་དེ་སྲིད་སྐྱོང་གི་ཁ་ཕྱོགས་སུ་བཟུང་ཞིང་། ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་མི་དམངས་སེམས་ནང་གི་གོ་གནས་མཐོ་ཤོས་སུ་བཞག་པ་དང་། མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཀུན་ལས་གཙོ་བོར་བཟུང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་འབོད་སྒྲར་ཞིབ་མོར་ཉན་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་མཐིལ་རྟོགས་བྱས། མི་དམངས་མང་ཚོགས་བྲེལ་བ་དང་། དཀའ་བ། སེམས་ཁུར་ཆེ་བ། རེ་སྨོན་བྱེད་པའི་གནད་དོན་ལ་ཤུགས་བརྒྱབ་ནས་ཐག་གཅོད་བྱས། དངོས་ཐོག་བདེན་འཚོལ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱས་ཏེ། སྟོང་བཤད་འུད་སྒྲོག་དང་། ཕྱི་ཚུལ་གྱི་བྱ་བ་སྒྲུབ་པ།  ཕྱི་ཚུལ་གྱི་བཟོ་སྐྲུན་སྒྲུབ་པ། ཐ་ན་རྨོངས་ཚོད་ཀྱིས་བྱ་བ་སྒྲུབ་པ་བཅས་ལ་ངོ་རྒོལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས། བཅོས་སྒྱུར་གྱི་བྱེད་ཐབས་དང་འབད་པ་ལྷོད་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་ལ་བརྟེན་ནས་དཀའ་གནད་སེལ་བ་དང་གསོན་ཤུགས་རྒྱས་པར་བྱས། འགན་འཁུར་ཕོད་པར་སྐུལ་ལྕག་བཏང་བ་དང་། སྲིད་དོན་ལ་འདོ་མེད་དང་སྒྱིད་ལུག་བྱེད་མཁན་ཚོར་འགན་འཁྲི་རྩད་གཅོད་བྱས། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོག་མའི་གསར་སྐྲུན་གྱི་སྙིང་སྟོབས་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱས་ཤིང་། ཕྱོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ཀྱི་བརྩོན་སེམས་སྐུལ་སློང་གང་ལེགས་བྱས་པ་མ་ཟད། འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་གཅིག་བསྡུས་བྱས་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
    འདས་ཟིན་པའི་ལོ་ལྔའི་རིང་། མི་རིགས་དང་། ཆོས་ལུགས། ཕྱིར་སྡོད་རང་མི་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་གསར་སྐྲུན་དང་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ཡོད། འདྲ་མཉམ་དང་། མཐུན་སྒྲིལ། རོགས་རེས། འཆམ་མཐུན་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་མི་རིགས་འབྲེལ་བ་སྲ་བརྟན་དང་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ཡར་ཐོན་ལ་རྣམ་པ་གསར་པ་ཐོན་ཡོད། ཏང་གི་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་གྱི་གཞི་རྩའི་བྱེད་ཕྱོགས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཤིང་། རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་རིམ་བཞིན་གཏིང་ཟབ་ཏུ་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཕྱིར་སྡོད་རང་མིའི་ལས་དོན་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ལེགས་པར་བསྒྲུབས་པ་དང་། ཕྱིར་སྡོད་རང་མི་མེས་རྒྱལ་དེང་རབས་ཅན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ནང་ཞུགས་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དགེ་མཚན་དང་ནུས་པ་གལ་ཆེན་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱས་ཡོད།
    ཏང་གིས་མི་དམངས་དམག་དཔུང་ལ་འགོ་ཁྲིད་གཙང་བཙན་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཤིང་། རྒྱལ་སྲུང་དང་དམག་དཔུང་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པ་ཐོབ་པ་དང་འཕོ་འགྱུར་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པ་བྱུང་ཡོད། མི་དམངས་དམག་དཔུང་གིས་ཆབ་སྲིད་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་དཔུང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། བཅོས་སྒྱུར་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་དཔུང་སྟོབས་ལྡན་དུ་གཏོང་བ། ཚན་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་དཔུང་སྟོབས་ལྡན་དུ་གཏོང་བ། ཤེས་ལྡན་མི་སྣར་བརྟེན་ནས་དམག་དཔུང་སྟོབས་ལྡན་དུ་གཏོང་བ། ཁྲིམས་ལྟར་དམག་དཔུང་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་པ་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་། དམག་སྦྱོང་དམག་གྲབས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་བས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་ཆུ་ཚད་དང་དངོས་འཐབ་ནུས་པ་མངོན་གསལ་དོད་པོས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་དང་བབ་བསྟུན་གྱིས་དམག་དོན་འཐབ་རྩོད་སྤེལ་བ་དང་། མཐའ་སྲུང་འཐབ་རྩོད་དང་། མཚོ་ཐོག་གི་དབང་ཆར་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པ། འཇིགས་སྐུལ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་བརྟན་བརླིང་སྲུང་བ། ཉེན་སེལ་རྒུད་སྐྱོབ། རིམས་ནད་འགོག་རྒོལ། ཞི་བདེ་སྲུང་སྐྱོང་དང་མཚོ་འགྲུལ་སྲུང་སྐྱེལ་སོགས་ཀྱི་ལས་འགན་གལ་ཆེན་དོན་དང་ལྡན་པར་བསྒྲུབས་པ་དང་། རྒྱལ་སྲུང་སྐུལ་སློང་གི་ནུས་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་། བདེ་འཇགས། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་བཅས་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད།
    ཞང་ཀང་དང་། ཨའོ་མིན། ཐའེ་ཝན་གྱི་བྱ་བར་གྲུབ་འབྲས་གསར་པ་ཐོབ་ཡོད། རྩ་ཁྲིམས་དང་གཞི་རྩའི་བཅའ་ཁྲིམས་གཞིར་བཟུང་སྟེ་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོ་དམ་དང་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་། ཞང་ཀང་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་པའི་བཅའ་ཁྲིམས་གཏན་འབེབས་དང་ལག་བསྟར་བྱས།“རྒྱལ་གཅེས་པས་ཞང་ཀང་སྐྱོང་བ་”དང་། “རྒྱལ་གཅེས་པས་ཨའོ་མོན་སྐྱོང་བ”ཡི་རྩ་དོན་དོན་འཁྱོལ་བྱས་པ་དང་། ཞང་ཀང་ཟང་ཟིང་ནས་བཅོས་སྐྱོང་དང་། བཅོས་སྐྱོང་ནས་དར་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བའི་དུས་རིམ་གསར་པར་སླེབས་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཀོང་ཀྲིག་དང་ཞང་ཀང་ཨའོ་མིན་གྱི་མཚོ་ཁུག་ཆེན་མོའི་ཁུལ་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏིང་ཟབ་བཏང་བ་དང་། ཞང་ཀང་དང་ཨའོ་མིན་གྱིས་དཔལ་འབྱོར་གོང་སྤེལ་དང་། དམངས་ཚིས་ལེགས་བཅོས། རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན། བརྟན་བརླིང་སྲུང་འཛིན་བཅས་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་ཐའེ་ཝན་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་སྤྱིའི་ཇུས་གཞི་ཆེན་མོ་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཞིང་། ཁ་བྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་ཐེ་ཇུས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་འཐབ་རྩོད་གལ་ཆེན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྤེལ་ནས་ངོགས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཞི་བའི་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བར་རྒྱུན་མཐུད་ངང་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།
     ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་མོའི་ཕྱི་འབྲེལ་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཀྲུའུ་ཞི་ཞི་ཅིན་ཕིང་སོགས་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པ་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོར་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་པ་དང་། དྲ་ཐོག་དང་དྲ་ཕྱིའི་བྱེད་སྟངས་བརྒྱུད་རྒྱལ་ཁབ་ཉི་ཤུའི་སྡེ་ཚོགས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པའི་མཐོ་རིམ་གྲོས་ཚོགས་དང་། ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོའི་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་ལས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པའི་དངོས་གཞི་མིན་པའི་ཚོགས་འདུ། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བཙུགས་ནས་ལོ་ངོ75འཁོར་བའི་རིམ་པ་མཐོ་བའི་ཚོགས་འདུ་རབ་དང་རིམ་པ། ཨེ་ཤ་ཡ་ཤར་མའི་མཉམ་ལས་འགོ་ཁྲིད་པའི་ཚོགས་འདུ་རབ་དང་རིམ་པ། ཀྲུང་གོ་དང་ཡོ་རོབ་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པའི་ཐུག་འཕྲད་སོགས་ཕྱི་འབྲེལ་བྱེད་སྒོ་གལ་ཆེན་རབ་དང་རིམ་པར་ཞུགས་ཡོད། ཧྲང་ཧའེ་མཉམ་ལས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་ཆིན་ཏའོ་མཐོ་རིམ་གྲོས་ཚོགས་དང་། འབོ་གསེར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་པའི་ཐུག་འཕྲད། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཐོ་རིམ་གླེང་མོལ་ཚོགས་འདུ། “རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག”གི་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་ལས་མཐོ་རིམ་གླེང་སྟེགས། ཀྲུང་གོ་དང་ཨ་ཧྥེ་རི་ཁའི་མཉམ་ལས་གླེང་སྟེགས་པེ་ཅིན་མཐོ་རིམ་གྲོས་ཚོགས་སོགས་ཚོགས་ར་གཙོ་བོའི་ཕྱི་འབྲེལ་བྱེད་སྒོ་གལ་ཆེན་མང་པོ་བདེ་བླག་ངང་སྤེལ་ཡོད། འཐབ་རྩོད་བྱེད་ཕོད་པ་དང་། འཐབ་རྩོད་བྱེད་མཁས་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། རང་རྒྱལ་གྱི་བདག་དབང་དང་། བདེ་འཇགས། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་བཅས་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་རོགས་ཟླའི་འབྲེལ་བ་ཧུར་ཐག་གིས་རྒྱ་ཆེར་བཏང་བ་དང་། སྒོ་འབྱེད་རྣམ་པའི་འཛམ་གླིང་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་བརྒྱབ་པ་དང་། ཕྱོགས་མང་རིང་ལུགས་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཤིང་། མིའི་རིགས་ཀྱི་ལས་དབང་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པ་འཛུགས་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ཀྲུང་གོ་ནི་འགན་འཁུར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། རྒྱལ་སྤྱིའི་རིམས་འགོག་མཉམ་ལས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་རང་བཞིན་གྱི་འགྲན་སློང་དང་ས་ཁུལ་གྱི་གླེང་བརྗོད་མང་པོའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་ཐད་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནུས་པ་གལ་ཆེན་འདོན་སྤེལ་བྱས་ནས། འཛམ་གླིང་གི་ཞི་བདེ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད་བྱས་རྗེས་གལ་ཆེན་བཞག་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
    ལོ་འདི་དག་གི་རིང་རང་རྒྱལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་ནི། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་གནང་བའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་དང་། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པར་ཁྲིད་སྟོན་གནང་བའི་འབྲས་བུ་ཡིན་ལ། ཏང་ཡོངས་དང་དམག་ཡོངས། རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་བཅས་ཀྱིས་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན། ངས་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཚབ་བྱས་ནས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་དང་། དམངས་གཙོའི་ཏང་ཁག་སོ་སོ། མི་དམངས་ཀྱི་ཚོགས་པ་སོ་སོ། ལས་རིགས་ཁག་གི་མི་སྣ་བཅས་ལ་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱིས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཞང་ཀང་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་གྱི་སྤུན་ཟླ་དང་། ཨའོ་མིན་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་གྱི་སྤུན་ཟླ། ཐའེ་ཝན་གྱི་སྤུན་ཟླ། ཕྱིར་སྡོད་སྤུན་ཟླ་བཅས་ལ་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱིས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཀྲུང་གོའི་དེང་རབས་ཅན་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་སྲིད་གཞུང་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་རྩ་འཛུགས། རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་གྲོགས་པོ་བཅས་ལ་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱིས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
    འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་མཐོང་བ་དང་དུས་མཚུངས་སུ། ང་ཚོས་རིག་པ་དྭངས་གསལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ནི། རང་རྒྱལ་ནི་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། སྔར་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ་དུ་གནས་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་དོ་མི་མཉམ་ཞིང་གང་ལེགས་མ་ཡིན་པའི་གནད་དོན་སྔར་བཞིན་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡིན། མིག་སྔར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དཀའ་ངལ་དང་འགྲན་སློང་མང་པོར་འཕྲད་ཡོད། ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་ངེས་གཏན་མེད་པའི་རང་བཞིན་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་དངུལ་ལོར་འགྲེམས་ཐལ་ཤོར་ཚུལ་སྔར་བཞིན་ཚད་མཐོན་པོར་གནས་ཡོད། འཛམ་གླིང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་ཉོ་ཚོང་འཕར་སྣོན་ཡོང་བའི་སྒུལ་ནུས་ཇེ་ཞན་དུ་གྱུར། ཕྱི་ཕྱོགས་ནས་བཙན་གནོན་དང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཤུགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཇེ་ཆེར་སོང་ཡོད། རྒྱལ་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་འཕར་སྣོན་བརྟན་པོ་དང་ཡར་རྒྱས་ཡོང་བའི་རྨང་གཞི་ད་དུང་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་དགོས། དགོས་མཁོ་མི་འདང་བ་ནི་སྔར་བཞིན་མངོན་གསལ་དོད་པའི་འགལ་བ་ཡིན་ཞིང་། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་མ་དངུལ་འཇོག་པ་དང་དམངས་གཉེར་ཁེ་ལས་ཀྱི་སྔོན་དཔག་བརྟན་པོ་མིན།  ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་དང་ཁེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་མི་ཉུང་བ་ལ་དཀའ་ངལ་ཅུང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་། ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ་ཡོང་བའི་ལས་འགན་དཀའ་ཚེགས་ཆེ། གཞི་རིམ་ནོར་སྲིད་ཁ་ཤས་ལ་གཏོང་ཡོང་གི་འགལ་བ་ཅུང་ཆེན་པོ་འདུག ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཐོན་ལས་ཚོང་རའི་ཉེན་ཁ་དང་མངོན་མེད་རྐྱེན་ངན་ཅུང་མང་བ་དང་། དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་གཞི་འབྲིང་ཆུང་ཁ་ཤས་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཕྱིར་མངོན་ཡོད།  འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐད་ལ་སྔར་བཞིན་སྒྲིག་སྲོལ་དང་ལམ་སྲོལ་གྱི་འགོག་རྐྱེན་མི་ཉུང་བ་གནས་ཡོད། ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་ནུས་པ་ད་དུང་ཆེན་པོ་མི་འདུག སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་འགན་ལྕི་ལ་དུས་ཡུན་རིང་བ་རེད། གནོད་འགོག་གནོད་སེལ་སོགས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་སྔར་བཞིན་ཞན་པ་མངོན་གསལ་རེད། དམངས་ཚིས་ཁྱབ་ཁོངས་འགའ་ཤས་ལ་ཆད་སྐྱོན་མི་ཉུང་བ་གནས་ཡོད། ཕྱི་ཚུལ་རིང་ལུགས་དང་དཔོན་ཉམས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་སྔར་བཞིན་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡིན་པ་དང་། ས་གནས་ཁ་ཤས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས“གཅིག་དཔེ་བརྒྱ་འགེབས”ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་། གཅིག་ཐོག་གཉིས་རྩེག་བྱེད་བཞིན་འདུག ལས་བྱེད་པ་ལ་ལས་བྱ་བ་མི་སྒྲུབ་པ་དང་། བྱ་བ་གང་བྱུང་སྒྲུབ་པ། ལས་སླ་མོར་སྒྲུབ་པ། དོན་དངོས་དང་ཁ་བྲལ་བ། མང་ཚོགས་ཀྱི་འདོད་བློ་དང་འགལ་བ། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་སྣང་མེད་དུ་འཇོག་པ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་གནས་ཡོད། ཁྱབ་ཁོངས་དང་། ལས་རིགས། ས་གནས་བཅས་ཁ་ཤས་སུ་རུལ་སུངས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་སྐབས་འགར་འབྱུང་བཞིན་ཡོད། མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་དོན་ཐད་ད་དུང་བསམ་འཆར་དང་གྲོས་འགོ་ཁ་ཤས་ཡོད་པར་མཐོང་ཆེན་བྱེད་དགོས།   གནད་དོན་དང་འགྲན་སློང་ལ་ཐད་ཀར་གདོང་གཏད་ནས་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་སྲིད་གཞུང་གི་བྱ་བ་ཇེ་ལེགས་སུ་བཏང་སྟེ། མི་དམངས་ཀྱི་མངགས་བཅོལ་ཆེན་པོ་སྟོང་ཟད་དུ་གཏོང་མི་རུང་།
གཉིས། ད་ལོའི་སྲིད་གཞུང་བྱ་བར་བཏོན་པའི་གྲོས་འགོ།
     ད་ལོ་ནི་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ཉི་ཤུ་པའི་དགོངས་དོན་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱེད་འགོ་རྩོམ་པའི་ལོ་ཡིན། སྲིད་གཞུང་གི་བྱ་བ་ལེགས་པོར་བསྒྲུབ་ན། བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་འགྱུར་མེད་སྟོབས་ལྡན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འོག ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་སློབ་སྟོན་དུ་བཟུང་ནས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ཉི་ཤུ་པའི་དགོངས་དོན་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་གི་དཔལ་འབྱོར་བྱ་བའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་བཀོད་སྒྲིག་ལྟར། ཀྲུང་གོའི་ལུགས་ཀྱི་དེང་རབས་ཅན་ལ་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་གཏོང་བ་དང་། བརྟན་ཐོག་ཡར་འཕེལ་གྱི་ལས་ཀའི་སྤྱིའི་དགོངས་གཞི་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། ཆ་ཚང་བ་དང་། ཡང་དག་པ། ཕྱོགས་ཡོངས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསར་པ་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱེད་པ་དང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་པ་གང་མགྱོགས་སུ་གཏོད་པ་དང་། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་དགོས། རྒྱལ་ནང་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཡོངས་གཉིས་ལ་སྔར་ལས་ལེགས་པར་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་དང་། རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྔར་ལས་ལེགས་པར་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱེད་པ། འཕེལ་རྒྱས་དང་བདེ་འཇགས་ལ་སྔར་ལས་ལེགས་པར་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱེད་དགོས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་གཏིང་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ་དང་ཚོང་རའི་ཡིད་ཆེས་ཆེ་རུ་སྐྱེད་དགོས། ནང་མཁོ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུ་དེ་འདོན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་རང་བཞིན་གྱི་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་བྱ་རྒྱུ་དང་ཟུང་འབྲེལ་དམ་པོ་བྱས་ཏེ། འཕར་སྣོན་བརྟན་པོ་དང་། ལས་ཞུགས་བརྟན་པོ། དངོས་ཟོག་གི་རིན་གོང་བརྟན་པོ་བཅས་ཀྱི་ལས་ཀ་དམིགས་སུ་བཀར་ནས་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་དགོས། ཉེན་ཁ་ཚབས་ཆེན་སྔོན་འགོག་དང་སེལ་ཐབས་ནུས་ལྡན་བྱས་ཏེ་དཔལ་འབྱོར་འཁོར་སྐྱོད་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ལེགས་འགྱུར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། སྤུས་ཚད་ཕན་འབྲས་ལྡན་པའི་མཐོར་འདེགས་དང་གྲངས་འབོར་འོས་འཚམ་གྱིས་འཕར་སྣོན་ཡོང་བ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པ་དང་། དམངས་ཚིས་མུ་མཐུད་དུ་ལེགས་བཅོས་བྱེད་དགོས། སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཡོངས་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱས་ནས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་འགོ་ཡག་པོ་རྩོམ་པ་དང་གོམ་སྟབས་ཡག་པོ་སྤོ་དགོས།
    ད་ལོའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྔོན་དཔག་དམིགས་འབེན་གཙོ་བོ་ནི། རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར5%ཡས་མས་འཕར་བར་བྱ་རྒྱུ། མཁར་གྲོང་གི་ལས་ཞུགས་མི་གྲངས་བྱེ་བ་གཅིག་དང་ས་ཡ་གཉིས་ཡས་མས་གསར་དུ་འཕར་བ་དང་། མཁར་གྲོང་དུ་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པའི་ལས་ཤོར་ཚད5.5%ཡས་མས་ལ་བསླེབ་པར་བྱ་རྒྱུ། སྡོད་དམངས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་རིན་གོང་འཕར་ཚད3%ཡས་མས་སུ་བསླེབ་དུ་འཇུག་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། སྡོད་དམངས་ཀྱི་ཡོང་སྒོ་འཕར་ཚད་དེ་དཔལ་འབྱོར་འཕར་ཚད་དང་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་གཅིག་མཚུངས་སུ་བསླེབ་ཏུ་འཇུག་རྒྱུ། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་གྱི་བརྟན་འཇགས་སྐུལ་འདེད་དང་སྤུས་ཚད་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་གཏོང་ཡོང་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་དོ་སྙོམས་ཡོང་བར་བྱ་རྒྱུ། འབྲུ་རིགས་ཐོན་འབོར་རྒྱ་མ་དུང་ཕྱུར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གཅིག་དང་ཁྲག་ཁྲིག་གསུམ་ཡན་ལ་སྲུང་འཛིན་བྱ་རྒྱུ། རྩིས་གཞི་རེའི་རྒྱལ་ནང་གི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་གྱི་ནུས་ཁུངས་ཟད་གྲོན་དང་སྦགས་བཙོག་དངོས་རིགས་གཙོ་བོའི་ཕྱིར་འབུད་ཚད་མུ་མཐུད་དུ་མར་ཆག་པ་དང་། འགྱུར་རྡོའི་ནུས་ཁུངས་འཛད་སྤྱོད་གཙོ་གནད་དུ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་གི་སྤུས་ཚད་བརྟན་པོའི་ངང་ལེགས་བཅོས་བྱ་རྒྱུ།
    བརྟན་པོ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་དང་བརྟན་ཐོག་ཡར་འཕེལ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དང་། འཐབ་ཇུས་ཀྱི་གོ་སྐབས་དང་ཉེན་ཁའི་འགྲན་སློང་མཉམ་གནས་དང་། ངེས་གཏན་མེད་ཅིང་སྔོན་དཔག་དཀའ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་དུ་ཕྱིན་པར་དམིགས་ཏེ། སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྒྱུན་མཐུད་རང་བཞིན་དང་། བརྟན་བརླིང་རང་བཞིན། དམིགས་གཏད་རང་བཞིན་བཅས་སྲུང་འཛིན་བྱེད་དགོས། སྲིད་ཇུས་སྣ་ཚོགས་མཐུན་སྦྱོར་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་པར་ཤུགས་རྒྱག་པ་བཅས་བྱས་ནས་མཉམ་དུ་སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བའི་སྒྲིལ་ཤུགས་ཆགས་པར་བྱེད་དགོས། དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་ནོར་སྲིད་སྲིད་ཇུས་ལ་ཤུགས་འདོན་པ་དང་ཕན་འབྲས་མཐོར་འདེགས་གཏོང་དགོས། མཚལ་ཡིག་གི་ཚད3%ལྟར་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་རྩིས་ཡོད། ཁྲལ་རིན་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ད་ལྟ་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་ཁྲལ་རིན་གཉིས་གཅོག་དང་། ཁྲལ་སློག་ཁྲལ་འགྱངས་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ལག་བསྟར་ཡུན་ཚད་ཇེ་རིང་དུ་གཏོང་དགོས་པའི་རིགས་ཇེ་རིང་དུ་གཏོང་བ་དང་། ལེགས་སྒྱུར་བྱེད་དགོས་པའི་རིགས་ལེགས་སྒྱུར་བྱེད་དགོས། གཞི་རིམ་གྱི“འགན་སྲུང་གསུམ”གྱི་བྱ་བ་ཡག་པོར་བསྒྲུབ་དགོས། གཟབ་བརླིང་བརྟན་གསུམ་གྱི་དངུལ་ལོར་སྲིད་ཇུས་ནི་གནད་ལ་འཁེལ་ཞིང་ནུས་ལྡན་ཡིན་དགོས། ཁྱབ་ཆེའི་དངུལ་ལོར་འགྲེམ་གྲངས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མ་དངུལ་མཉམ་འདྲེས་གཞི་ཁྱོན་འཕར་ཚད་དང་མིང་ཐོག་གི་དཔལ་འབྱོར་འཕར་ཚད་དང་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་ཆ་མཚུངས་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱེད་དགོས་པ་དང་། དངོས་ཕུང་དཔལ་འབྱོར་གོང་དུ་འཕེལ་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས། མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་གྱི་དངུལ་བརྗེས་འཛའ་ཐང་དེ་ལུགས་མཐུན་དང་དོ་མཉམ་གྱི་ཆུ་ཚད་ཐོག་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་སྲུང་འཛིན་བྱེད་དགོས། ཐོན་ལས་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས་འཕེལ་རྒྱས་དང་བདེ་འཇགས་མཉམ་སྤེལ་བྱེད་དགོས། སྲོལ་རྒྱུན་ཐོན་ལས་བསྒྱུར་བཀོད་རིམ་སྤོར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། འཐབ་ཇུས་རང་བཞིན་གྱི་གསར་དར་ཐོན་ལས་སྐྱེད་སྲིང་དང་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ། ཐོན་ལས་སྦྲེལ་ཐག་གི་ཉམས་ཞན་ཡིན་པའི་རིམ་པར་ཤུགས་བརྒྱབ་ནས་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས། ཚན་རྩལ་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས་རང་སྟོབས་རང་སྤེལ་ལ་དམིགས་དགོས་ལ། རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་ལས་ཀྱང་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས། རྒྱལ་ཡོངས་སྟོབས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་སྒྲིག་སྲོལ་དཔེ་གསར་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། འགག་རྩ་དང་སྲོག་ཤིང་གི་ལག་རྩལ་མཁྲེགས་གཏོར་ཁྲོད་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གི་རྩ་འཛུགས་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་ཡག་པོ་བྱེད་པ་དང་། ཁེ་ལས་ཀྱི་ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་གྱི་བྱེད་པོའི་གོ་གནས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡོང་བ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། ཚན་རྩལ་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་དང་ཚོགས་པ་སྐྱེད་སྲིང་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས།  སྤྱི་ཚོགས་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས་དམངས་ཚིས་མ་མཐའི་མཚམས་ཐིག་བརྟན་པོར་སྲུང་དགོས། ལས་ཞུགས་དམིགས་བསལ་གྱིས་སྔོན་ལ་འཇོག་པའི་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་ཞིབ་ཚགས་བྱས་ཏེ། གཞོན་ནུ་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་དུ་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་མཐར་ཕྱིན་སློབ་མའི་ལས་ཞུགས་བྱ་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་སྔར་ལས་མངོན་གསལ་དོད་པའི་གནས་བབ་ཐོག་བཞག་ནས་གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་དངོས་གནས་འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས།
   མིག་སྔར་རང་རྒྱལ་གྱི་པྲོག་གསར་རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དེ”ཁ་པའི་རིགས་ཁ་པ་ལྟར་དོ་དམ”བྱེད་པའི་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་གྱི་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་གྱི་དུས་མཚམས་སུ་སླེབས་ཡོད་པས། རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་བྱ་བར་ཕྱོགས་ཡོངས་དང་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱེད་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག སྔར་ལས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པ་དང་། གནད་ལ་འཁེལ་བ། ཕན་ནུས་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་བྱ་བ་ཡག་པོར་བསྒྲུབ་དགོས་པ་དང་། བདེ་ཐང་ལ་འགན་སྲུང་དང་ནད་གཞི་ལྗིད་མོ་སྔོན་འགོག་བྱ་རྒྱུར་དམིགས་ཏེ། རྒན་པ་དང་། བྱིས་པ། རྨང་གཞིའི་རང་བཞིན་གྱི་ནད་རིགས་བྱུང་བའི་མི་ཚོགས་བཅས་ཀྱི་རིམས་ནད་སྔོན་འགོག་ཚོད་འཛིན་དང་སྨན་བཅོས་སྲོག་སྐྱོབ་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་སྟེ་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་དགོས། རིམས་ནད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་བྱེད་པའི་ཆུ་ཚད་མཐོར་འདེགས་དང་། འགོག་སྨན་རིམ་འཇུག་རིམ་སྤོར་དང་སྨན་གསར་ཞིབ་བཟོ་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། མང་ཚོགས་ཀྱིས་སྨན་པར་སྟོན་པ་དང་སྨན་སྤྱོད་པའི་དགོས་མཁོར་དངོས་གནས་འགན་སྲུང་བྱས་ཏེ། མི་དམངས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་བདེ་འཇགས་དང་ལུས་ཕུང་བདེ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་དགོས།
    ད་ལོ་ནི་སྲིད་གཞུང་སྐབས་བརྗེ་བའི་ལོ་ཡིན་པས་གོང་དུ་སྙན་ཞུ་ཕུལ་བའི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་གོང་དུ་སྤེལ་བའི་ཁྱབ་ཁོངས་མང་པོ་དང་ཕྱོགས་ཁག་གི་བྱ་བ་ལ་ཕྱིན་ཆད་ད་དུང་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱེད་དགོས་ཤིང་། གཤམ་དུ་གཙོ་གནད་འགའ་ཤས་མདོར་བསྡུས་ནས་བརྗོད་རྒྱུ་ཡིན།
     (གཅིག) རྒྱལ་ནང་གི་དགོས་མཁོ་རྒྱ་སྐྱེད་པར་ཤུགས་སྣོན་དགོས།  འཛད་སྤྱོད་སླར་གསོ་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་དམིགས་བསལ་གྱི་གོ་གནས་སུ་འཇོག་དགོས། ཐབས་ལམ་མང་པོའི་ཐོག་ནས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྡོད་དམངས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་དགོས། རླངས་འཁོར་སོགས་འཛད་སྤྱོད་ཆེ་གྲས་བརྟན་པོ་ཡོང་བར་བྱེད་པ་དང་།  བཟའ་བཏུང་དང་། རིག་གནས། ཡུལ་སྐོར། ལུས་རྩལ་སོགས་འཚོ་བའི་ཞབས་ཞུའི་འཛད་སྤྱོད་སླར་གསོ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། སྲིད་གཞུང་གི་དངུལ་གཏོང་དང་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་བསྔགས་སྐུལ་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་དངུལ་གཏོང་ལ་སྐུལ་ཁྲིད་ནུས་ལྡན་བྱེད་དགོས་པ་དང་།  ད་ལོར་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་ཆེད་དམིགས་བུན་འཛིན་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ་གསུམ་དང་ཁྲག་ཁྲིག་བརྒྱད་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་རྩིས་ཡོད་ཅིང་།“ལོ་ལྔའི་འཆར་འགོད་བཅུ་བཞི་བའི”བཟོ་སྐྲུན་ཆེན་མོ་གང་མགྱོགས་སྒོས་ལག་བསྟར་བྱས་ཤིང་། གྲོང་ཁྱེར་གསར་སྒྱུར་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་དགོས། ས་ཁོངས་བར་གྱི་དགེ་མཚན་གསབ་རེས་དང་སོ་སོའི་དགེ་མཚན་འདོན་སྤེལ་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། རིམས་ནད་ཀྱི་ཕོག་ཐུག་ཅུང་ཚབས་ཆེན་ཡིན་པའི་ས་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་གོང་དུ་སྤེལ་བར་མུ་མཐུད་དུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་མ་རྩ་སྔར་ལས་མང་པོ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་ཆེན་མོ་དང་ཆད་སྐྱོན་གསབ་པའི་ལས་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་ནང་ཞུགས་པར་བསྔགས་སྐུལ་དང་འགུག་ཐབས་བྱས་ནས་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་དངུལ་གཏོང་གི་གསོན་ཤུགས་འཕེལ་བར་བྱེད་དགོས།
    (གཉིས།) དེང་རབས་ཅན་གྱི་ཐོན་ལས་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་གང་མགྱོགས་བྱེད་དགོས།  ཐོན་ལས་གོང་སྤེལ་ལ་ཚན་རྩལ་གསར་སྐྲུན་གྱི་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ཐོན་ལས་ཀྱི་ཕྲེང་སྣོན་ཕྲེང་གསབ་བྱ་སྤྱོད་རྒྱུན་མཐུད་དུ་སྤེལ་དགོས། བཟོ་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཀྱི་གཙོ་གནད་ཐོན་ལས་སྦྲེལ་ཐག་ལ་དམིགས་ནས་ཐོན་ཁུངས་སྤུས་ལེགས་གཅིག་སྡུད་ཀྱིས་སྒྲིལ་ཤུགས་བསྐྱེད་དེ་འགག་རྩ་དང་སྲོག་ཤིང་གི་ལག་རྩལ་མཁྲེགས་གཏོར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། གསར་སྐྲུན་གྱི་གསོན་ཤུགས་སྐུལ་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱེད་དགོས།  ནུས་ཁུངས་དང་གཏེར་རྫས་ཐོན་ཁུངས་གལ་ཆེན་རྒྱལ་ནང་དུ་རྩད་ཞིབ་གསར་སྤེལ་དང་གསོག་འཇོག་འཕར་སྣོན་བྱེད་པར་ཤུགས་རྒྱག་པ་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོན་ལས་དང་ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་གྲངས་ཀ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། རྩེར་སོན་ཅན་དང་། རིག་ནུས་ཅན། ལྗང་མདོག་ཅན་བཅས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བར་ཤུགས་རྒྱག་དགོས། མདུན་གྲལ་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་ཁྱབ་གདལ་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། ཚན་རྩལ་གྲུབ་འབྲས་སྤོ་སྒྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ཕན་ནུས་ཆེ་ཞིང་ཐོགས་པ་མེད་པའི་དངོས་ཟོག་སྐྱེལ་འདྲེན་མ་ལག་འཛུགས་དགོས། གྲངས་ཀའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་སྣོན་པ་དང་། རྒྱུན་རྣམ་ཅན་གྱི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ། ལས་སྟེགས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བཅས་བྱེད་དགོས།
     (གསུམ།) “གཡོ་འགུལ་གཏན་ནས་མེད་པ་གཉིས”དངོས་གནས་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་དགོས། གཞུང་ཁོངས་རྒྱུ་ནོར་དང་གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་བཅོས་སྒྱུར་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས་གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་ཀྱི་ལྟེ་བའི་འགྲན་རྩོད་ནུས་པ་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། རིགས་དབྱེ་བཅོས་ སྒྱུར་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས། གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་འགན་འཁྲི་དང་སྤྱི་ཚོགས་འགན་འཁྲིའི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་ཡག་པོ་བྱེད་པ་དང་། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་གཞུང་ཁོངས་ཁེ་ལས་ཀྱི་དེང་རབས་ཀུང་སི་བཅོས་སྐྱོང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། དམངས་གཉེར་ཁེ་ལས་ཀྱི་ཐོན་དབང་དང་ཁེ་ལས་པའི་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་ལྟར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དང་། འབྲེལ་ཡོད་སྲིད་ཇུས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། དམངས་གཉེར་དཔལ་འབྱོར་དང་དམངས་གཉེར་ཁེ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བར་བསྔགས་སྐུལ་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ་དང་། ཁེ་ལས་འབྲིང་ཆུང་ཕྲན་གསུམ་དང་ཁེར་གཉེར་བཟོ་ཚོང་ཁྱིམ་ཚང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས། མཛའ་མཐུན་ལྷད་མེད་ཀྱི་སྲིད་ཚོང་འབྲེལ་བ་འཛུགས་པ་དང་། དབང་བའི་ལམ་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ཁག་གི་ཁེ་ལས་ལ་འགྲན་རྩོད་དྲང་གཞག་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཡར་འགྲན་བྱེད་པའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་ཏེ། བྱེད་ཐབས་དངོས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཚོང་རའི་སྔོན་དཔག་གཏན་འཇགས་སུ་གཏོང་བ་དང་ཚོང་རའི་ཡིད་ཆེས་ཆེ་རུ་སྐྱེད་དགོས།
    (བཞི།) ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་དངུལ་འགུག་ཐབས་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཤུགས་སྔར་ལས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས།  ཚོང་རར་ཞུགས་འཐུས་རྒྱ་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། དེང་རབས་ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སྒོ་འབྱེད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཞག་པའི་ཁེ་ལས་ཀྱི་རྒྱལ་དམངས་ཐོབ་ཐང་དོན་འཁྱོལ་ཡག་པོ་བྱེད་དགོས། ཕྱོགས་ཡོངས་དང་ཡར་ཐོན་གྱི་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་མོ་བརྒལ་བའི་རོགས་ཟླའི་འབྲེལ་བའི་གྲོས་མཐུན་(CPTPP)སོགས་ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཉོ་ཚོང་གི་གྲོས་མཐུན་ལ་ཞུགས་པར་ཧུར་ཐག་གིས་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས། འབྲེལ་ཡོད་སྒྲིག་སྲོལ་དང་། སྲོལ་ལུགས། དོ་དམ། ཚད་གཞི་སོགས་ལ་རང་འགུལ་གྱིས་ཚད་བསྡུར་བྱེད་པ་དང་། ལམ་ལུགས་ཅན་གྱི་སྒོ་འབྱེད་བརྟན་འཇགས་སྒོས་རྒྱ་སྐྱེད་དགོས། ས་ཁོངས་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་བཀོད་པ་ལེགས་སྒྱུར་བྱས་ཏེ། རང་མོས་ཉོ་ཚོང་ཚོད་ལྟ་ཁུལ་མཐོར་འདེགས་བྱེད་པའི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་། ཧའེ་ནན་རང་མོས་ཉོ་ཚོང་གྲུ་ཁ་དང་གསར་སྤེལ་ཁུལ་སྣ་ཚོགས་སོགས་སྒོ་འབྱེད་ལས་སྟེགས་ཀྱིས་སྔོན་ལ་ལག་བསྟར་དང་སྔོན་ལ་ཚོད་ལྟ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱེད་དགོས། ཕྱིར་གཏོང་ནང་འདྲེན་གྱིས་དཔལ་འབྱོར་ལ་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་མུ་མཐུད་དུ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་དགོས། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཞག་པའི་ཁེ་ལས་ལ་ཞབས་ཞུའི་ལས་ཀ་ཡག་པོ་སྒྲུབ་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་གྱིས་མ་དངུལ་བཞག་པའི་མཚོན་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་ལས་གཞི་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་ནས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་ཀྲུང་གོའི་ཚོང་ར་ཆེན་མོས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་ཁེ་ལས་ཀྲུང་གོ་རུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་གོ་སྐབས་སྔར་ལས་མང་པོ་འདོན་སྤྲོད་བྱེད་ངེས།
   (ལྔ།) དཔལ་འབྱོར་དང་དངུལ་རྩའི་ཉེན་ཁ་ཚབས་ཆེན་སྔོན་འགོག་དང་སེལ་ཐབས་ནུས་ལྡན་བྱེད་དགོས།  དངུལ་རྩའི་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་དང་། དངུལ་རྩའི་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། ཕྱོགས་སོ་སོའི་འགན་འཁྲི་ནན་དཀྲི་བཅས་བྱས་ཏེ། ས་ཁོངས་རང་བཞིན་དང་མ་ལག་རང་བཞིན་གྱི་དངུལ་རྩའི་ཉེན་ཁ་ཆགས་པར་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས། ཕན་འབྲས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་སྤུས་ལེགས་མགོ་སྣེ་ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཁེ་ལས་ཀྱི་ཉེན་ཁ་སྔོན་འགོག་དང་སེལ་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། མ་རྩའི་བུ་ལོན་གྱི་གནས་ཚུལ་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཏེ། གོ་རིམ་མེད་པར་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བ་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས། ས་ཁང་བདག་ཁོངས་ཀྱི་ཐོན་ལས་བརྟན་པོའི་ངང་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་བུ་ལོན་ཉེན་ཁ་སྔོན་འགོག་དང་སེལ་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། བུ་ལོན་འཁུར་བའི་དུས་ཡུན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་སྒྱུར་བྱེད་དགོས། སྐྱེད་ཀའི་ཁུར་པོ་ཇེ་ཡང་དུ་གཏོང་བ་དང་། གྲངས་འབོར་འཕར་བར་བཀག་འགོག་དང་བསགས་འབོར་སེལ་དགོས།
   (དྲུག) འབྲུ་རིགས་ཐོན་སྐྱེད་བརྟན་པོར་གཏོང་བ་དང་གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ཞིང་ལས་དེང་རབས་ཅན་དང་ཞིང་སྡེ་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་གཞི་གཅིག་ཏུ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། འབྲུ་རིགས་འདེབས་ཁྱོན་བརྟན་པོར་གཏོང་བ་དང་། སྣུམ་རྒྱུ་ཐོན་སྐྱེད་དམ་འཛིན་ཡག་པོ་བྱེད་པ། རེས་སྐོར་གསར་པའི་འབྲུ་རིགས་རྒྱ་མ་དུང་ཕྱུར་སྟོང་ཕྲག་གི་ཐོན་ནུས་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལག་བསྟར་བཅས་བྱེད་དགོས། ཞིང་ལས་རྒྱུ་ཆས་མཁོ་འདོན་ལ་འགན་སྲུང་དང་དངོས་གོང་བརྟན་པོར་གཏོང་བར་ཁ་གཏད་འཇལ་བའི་ལམ་སྲོལ་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། རྨོ་ཞིང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། རྨོ་ཞིང་གི་ཆུ་བེད་དང་ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་རྨོ་ཞིང་སོགས་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། འདེབས་གསོ་ལས་རིགས་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་བྱེད་དགོས། ཞིང་ལས་ཚན་རྩལ་དང་སྒྲིག་ཆས་ཀྱི་འདེགས་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། འབྲུ་རིགས་འདེབས་མཁན་ཞིང་པའི་ཡོང་འབབ་འགན་སྲུང་ལམ་སྲོལ་དང་གཙོ་ཐོན་ཁུལ་གྱི་ཁེ་ཕན་ཁ་གསབ་ལམ་སྲོལ་ཆ་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། ཟས་རིགས་ཆེན་པོའི་ལྟ་བ་འཆང་ནས་སྣ་མང་ཅན་གྱི་ཟས་རིགས་འདོན་སྤྲོད་མ་ལག་འཛུགས་དགོས། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་ནས་ཞིང་པའི་ཡོང་སྒོ་འཕར་བ་དང་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་ཐབས་ལམ་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་དགོས། དབུལ་ཐར་མཁྲེགས་གཏོར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བ་དང་། གཞི་ཁྱོན་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་ཡང་བསྐྱར་དབུལ་བོར་འགྱུར་བར་བཀག་འགོག་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱེད་དགོས། གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ས་ཞིང་འགན་གཙང་ལེན་པའི་དུས་ཡུན་སླར་ཡང་ལོ30ལ་ཇེ་རིང་དུ་གཏོང་བའི་སྐོར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་དེ། ངེས་པར་དུ་ལས་ཀ་ཞིབ་ཚགས་ལ་བརྟེན་ནས་དོན་འཁྱོལ་དམ་འཛིན་བྱེད་དགོས།
    (བདུན།) འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་སྟངས་དེ་ལྗང་མདོག་གི་བསྒྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།  ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་འགོག་བཅོས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཟབ་མོ་གཏོང་དགོས། འབབ་རྒྱུད་དུ་ཕྱོགས་བསྡུས་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གི་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། སྐྱེ་ཁམས་མ་ལག་གལ་ཆེན་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཉམས་གསོའི་བཟོ་སྐྲུན་ཆེན་མོ་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ལག་བསྟར་བཅས་བྱེད་དགོས། ནུས་ཁུངས་གཙང་མ་དང་ལས་ཆོད་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་བེད་སྤྱོད་དང་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། ནུས་ཁུངས་གསར་པའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ། ཡང་བསྐྱར་སྐྱེ་ཐུབ་པའི་ནུས་ཁུངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་མཐོར་འདེགས་གཏོང་དགོས། ལྗང་མདོག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་དང་དངུལ་རྩའི་ཡོ་བྱད་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། འཁོར་སྐྱོད་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས། ཐོན་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ལེགས་བསྡུས་ཞིབ་གཉེར་ངང་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ཐཱན་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བ། བཙོག་སྐྱོན་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ནས་གནམ་སྔོན་པོ་དང་། ཆུ་དྭངས་མོ། ས་གཙང་མ་བཅས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་དམག་འཐབ་རྒྱུན་མཐུད་ངང་ཡག་པོར་རྒྱག་དགོས།
    (བརྒྱད།) གཞི་རྩའི་དམངས་ཚིས་འགན་སྲུང་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་དོན་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས།   སྡོད་ཁང་འགན་སྲུང་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ཁང་བ་ཉེར་མཁོ་ཅན་དང་ལེགས་བཅོས་རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ཁང་གི་དགོས་མཁོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། གྲོང་མི་གསར་པ་དང་ན་གཞོན་སོགས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་གི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་ཡག་པོ་བྱེད་པ་དང་། གཞིས་ཁུལ་རྙིང་པ་དང་སྡོད་ཁང་ཉེན་ཁ་ཅན་བསྒྱུར་བཀོད་ལ་སྐུལ་འདེད་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་དགོས། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་སློབ་གསོའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་དགོས། འོས་འགན་སློབ་གསོ་སྤུས་ལེགས་དོ་མཉམ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་གཞི་གཅིག་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། སློབ་སྔོན་སློབ་གསོ་དང་དམིགས་བསལ་སློབ་གསོ་ཀུན་ཕན་གོང་སྤེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། ལས་རིགས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་གཏོང་བ། མཐོ་རིམ་སློབ་གསོ་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས། དབུས་རྒྱུད་དང་ནུབ་རྒྱུད་ས་ཁུལ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། ལུས་རྩལ་དང་སློབ་གསོ་མཉམ་འདྲེས་ཟབ་མོ་ཡོང་བར་བྱེད་དགོས། གསོ་རིག་སྨན་རྫས་འཕྲོད་བསྟེན་སྒྲིག་སྲོལ་བཅོས་སྒྱུར་ཟབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ། སྨན་བཅོས་འགན་བཅོལ་དང་། སྨན་བཅོས། གསོ་རིག་སྨན་རྫས་བཅས་མཐུན་སྦྱོར་ངང་གོང་འཕེལ་དང་བཅོས་སྐྱོང་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། སྤུས་ལེགས་སྨན་བཅོས་ཐོན་ཁུངས་ཤོང་སྐྱེད་གཤམ་སྤོ་དང་ས་ཁོངས་བཀོད་སྒྲིག་དོ་མཉམ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ཀྲུང་ལུགས་གསོ་རིག་སྨན་རྫས་དར་སྤེལ་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི་བཟོ་སྐྲུན་ཆེན་མོ་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས། སེམས་ཁམས་བདེ་ཐང་དང་སེམས་ཁམས་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་དགོས། མི་གྲངས་རྒན་འཁོགས་ཅན་ལ་ཁ་གཏད་ཧུར་ཐག་འཇལ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས། རྒན་གསོའི་ཞབས་ཞུ་འགན་སྲུང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། བུ་བཙའ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་མ་ལག་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། བུད་མེད་དང་། བྱིས་པ། རྒན་པ། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་བཅས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས། དམག་མི་དང་དམག་མིའི་ནང་མི། དམག་ཁོངས་ལས་ཕྱིར་བུད་པའི་དམག་མི། གཟིགས་སྐྱོང་བྱ་ཡུལ་གཞན་དག་བཅས་ལ་གཟིགས་སྐྱོང་གོད་གསབ་ཀྱི་ལས་ཀ་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་དགོས། རིག་གནས་བྱ་གཞག་དང་ཐོན་ལས་དར་སྤེལ་གོང་འཕེལ་གཏོང་དགོས། སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་གི་ཕན་ནུས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། ཉེན་ཁ་མེད་པའི་ཐོན་སྐྱེད་ལ་ལྟ་སྐུལ་དོ་དམ་དང་གནོད་འགོག་གནོད་སེལ་རྒུད་སྐྱོབ་བཅས་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ལྟ་བ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཏེ་ཆུ་ཚད་སྔར་ལས་མཐོ་བའི་བདེ་འཇགས་ཀྲུང་གོ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་དགོས།
    སྲིད་གཞུང་གི་རང་ངོས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་རིམ་གྱིས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། རྒྱུན་མཐུད་དུ་སྲིད་གཞུང་གི་འགན་ནུས་སྒྱུར་བ་དང་། སྒྲིག་གཞི་བཅོས་སྒྱུར་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བ། ཁྲིམས་སྐྱོང་གི་སྲིད་གཞུང་དང་། གསར་སྐྲུན་གྱི་སྲིད་གཞུང་། སྤྱོད་གཙང་གི་སྲིད་གཞུང་། ཞབས་ཞུ་ཅན་གྱི་སྲིད་གཞུང་བཅས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་ཏན་ཏིག་གཏོང་དགོས་ཤིང་། དངོས་དོན་སྒྲུབ་པའི་སྙིང་སྟོབས་དར་སྤེལ་བྱེད་པ་དང་། བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སྤྱོད་ཚུལ་དར་སྤེལ་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ནས་སྲིད་འཛིན་ལས་ཆོད་དང་སྤྱི་པའི་ཡིད་རྟོན་ཐོབ་ནུས་མཐོར་འདེགས་གཏོང་དགོས།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
   ང་ཚོས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོར་འཛུགས་རྒྱུ་གཙོ་ཐིག་ཏུ་བཟུང་སྟེ། མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། མི་རིགས་སོ་སོ་མཉམ་དུ་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་དང་མཉམ་དུ་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། ཏང་གི་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་གྱི་གཞི་རྩའི་བྱེད་ཕྱོགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྲུང་གོ་ཅན་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་རྒྱུན་འཁྱོངས། ཆོས་ལུགས་དེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཚམ་མཐུན་ཡོང་བར་ཁྲིད་སྟོན་ཧུར་ཐག་བཅས་བྱེད་དགོས། ཕྱིར་སྡོད་རང་མིའི་བྱ་བར་ཤུགས་རྒྱག་པ་དང་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་ཀྲུང་ཧྭའི་བུ་བུ་མོས་བློ་སེམས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་འབད་འཐབ་དང་། འོད་སྟོང་འབར་བའི་བྱ་གཞག་མཉམ་དུ་གཏོད་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་གཅིག་བསྡུས་བྱེད་དགོས།
   ང་ཚོས་ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དམག་དཔུང་སྟོབས་ལྡན་དུ་གཏོང་བའི་དགོངས་པ་ལག་བསྟར་གཏིང་ཟབ་དང་། དུས་རབས་གསར་པའི་དམག་དོན་འཐབ་ཇུས་བྱེད་ཕྱོགས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱེད་དགོས། དམག་དཔུང་བཙུགས་ནས་ལོ་བརྒྱ་འགོར་བའི་འབད་འཐབ་དམིགས་འབེན་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པར་དམིགས་ཏེ། འཐབ་རྩོད་བྱེད་ཞོར་དང་། དམག་གྲབས་བྱེད་ཞོར། འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཞོར་བཅས་བྱས་ཏེ། ཏང་དང་མི་དམངས་ཀྱིས་སྤྲད་པའི་ལས་འགན་སོ་སོ་ལེགས་འགྲུབ་ཡག་པོ་བྱེད་དགོས། དམག་སྦྱོང་དམག་གྲབས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཤུགས་རྒྱག་པ་དང་། དམག་དོན་འཐབ་ཇུས་ཀྱི་མཛུབ་སྟོན་གསར་སྐྲུན་བྱེད་དགོས། དངོས་འཐབ་ཅན་གྱི་དམག་དོན་སྦྱོང་བརྡར་དམ་འཛིན་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་པ་དང་། ཕྱོགས་སོ་སོ་དང་ཁྱབ་ཁོངས་སོ་སོའི་དམག་དོན་འཐབ་རྩོད་གཅིག་འདོམས་ཀྱིས་དམ་འཛིན་ཡག་པོ་བྱེད་དགོས། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དམག་དོན་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། རྒྱལ་སྲུང་དང་དམག་དཔུང་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་པའི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་དགོས། ལས་འགན་གལ་ཆེན་འཐབ་འཛུགས་གྲབས་གསུམ་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། རྒྱལ་སྲུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་ཆེན་མོ་ལག་བསྟར་མགྱོགས་པོ་བྱེད་དགོས། གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འཐབ་ཇུས་ཀྱི་མ་ལག་དང་ནུས་པ་སྲ་བརྟན་དང་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བ་དང་། རྒྱལ་སྲུང་ཚན་རྩལ་བཟོ་ལས་ཀྱི་ནུས་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། དམངས་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་སྲུང་སློབ་གསོ་ཟབ་སྤེལ་བཏང་སྟེ། སྲིད་གཞུང་རིམ་པ་ཁག་གིས་རྒྱལ་སྲུང་དང་དམག་དཔུང་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེན་པོ་བྱེད་པ་དང་།“གཉིས་བཀུར”གྱི་བྱེད་སྒོ་གཏིང་ཟབ་སྒོས་སྤེལ་ནས་སྟོབས་ཤུགས་གཅིག་སྒྲིལ་གྱིས་དམག་སྲིད་དམག་དམངས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་ལེའུ་གསར་པ་རྩོམ་དགོས།
   ང་ཚོས“རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ལ་ལམ་ལུགས་གཉིས”དང་། “ཞང་ཀང་པས་ཞང་ཀང་སྐྱོང་བ།”  “ཨའོ་མིན་པས་ཨའོ་མིན་སྐྱོང་བ།” ཚད་མཐོའི་རང་སྐྱོང་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་བྱེད་ཕྱོགས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས་ལག་བསྟར་ཆ་ཚང་ཞིང་གནད་ལ་འཁེལ་བ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། ཁྲིམས་ལྟར་ཞང་ཀང་དང་ཨའོ་མིན་སྐྱོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དང་། རྩ་ཁྲིམས་དང་གཞི་རྩའི་བཅའ་ཁྲིམས་ནང་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དམིགས་བསལ་སྲིད་འཛིན་ཁུལ་གྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཅན་གྱི་སྒྲིག་ལམ་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་དགོས་ལ།  “རྒྱལ་གཅེས་པས་ཞང་ཀང་སྐྱོང་བ་”དང་། “རྒྱལ་གཅེས་པས་ཨའོ་མིན་སྐྱོང་བ་”ཡི་རྩ་དོན་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་དགོས། ཞང་ཀང་དང་ཨའོ་མིན་གྱིས་དཔལ་འབྱོར་གོང་སྤེལ་དང་དམངས་ཚིས་ལེགས་སྒྱུར་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། ཞང་ཀང་དང་ཨའོ་མིན་ཡུན་རིང་དར་རྒྱས་དང་བརྟན་བརླིང་ཡོང་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས།
   ང་ཚོས་དུས་རབས་གསར་པའི་ཏང་གི་ཐའེ་ཝན་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་སྤྱིའི་ཇུས་གཞི་ཆེན་མོ་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱེད་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དང་། ཀྲུང་གོ་གཅིག་གི་རྩ་དོན་དང་“གོ་གཉིས་ལོའི་ཐུན་མོང་ངེས་ཟིན”རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས“རང་བཙན”ལ་ངོ་རྒོལ་དང་གཅིག་གྱུར་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། མཚོ་འགག་འགྲམ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཞི་བའི་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། མེས་རྒྱལ་ཞི་བས་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བའི་འཕེལ་རིམ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། མཚོ་འགག་འགྲམ་གཉིས་ཀྱི་སྤུན་ཟླ་ནི་ཤ་རུས་གདུང་རྒྱུད་གཅིག་ཡིན་པས། མཚོ་འགག་འགྲམ་གཉིས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་སྤེལ་རེས་དང་མཉམ་ལས་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། ཐའེ་ཝན་སྤུན་ཟླའི་བདེ་རྩ་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་ལམ་ལུགས་དང་སྲིད་ཇུས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས་ལ། མཚོ་འགག་འགྲམ་གཉིས་ཀྱིས་མཉམ་དུ་ཀྲུང་ཧྭའི་རིག་གནས་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། བློ་སེམས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་རླབས་ཆེན་བསྐྱར་དར་གྱི་བྱ་གཞག་མཉམ་དུ་སྒྲུབ་དགོས།
    ང་ཚོས་རང་བཙན་རང་བདག་གི་ཞི་བདེའི་ཕྱི་འབྲེལ་སྲིད་ཇུས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་། ཞི་བའི་གོང་འཕེལ་གྱི་བགྲོད་ལམ་དུ་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱིས་བསྐྱོད་དགོས། ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་ཀྱི་རྩ་དོན་ལྔའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོ་དང་མཛའ་མཐུན་མཉམ་ལས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དང་། གཉིས་ཕན་མཉམ་རྒྱལ་གྱི་སྒོ་འབྱེད་འཐབ་ཇུས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་འཛམ་གླིང་གི་ཞི་བདེ་འཛུགས་སྐྲུན་མཁན་དང་། གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བྱས་རྗེས་འཇོག་མཁན། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་ལམ་སྲུང་སྐྱོང་མཁན་བཅས་བྱེད་དགོས། ཀྲུང་གོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མཉམ་དུ་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གྲོས་འགོ་དང་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གྲོས་འགོ་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་པ་དང་། མིའི་རིགས་ཡོངས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་རིན་ཐང་དར་སྤེལ་གཏོང་བ་དང་། ལག་གདང་སྦྲེལ་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལས་དབང་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་པ་སྐྲུན་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། འཛམ་གླིང་གི་ཞི་བདེ་དང་ས་ཁུལ་གྱི་བརྟན་བརླིང་སྲུང་སྐྱོང་བཅས་བྱེད་འདོད་ཡོད།
འཐུས་མི་རྣམ་པ།
    འབད་འཐབ་བྱས་ན་གྲུབ་འབྲས་འོད་སྟོང་འབར། དངོས་སྒྲུབ་བྱས་ན་མ་འོངས་རྣམ་པར་རྒྱལ། ང་ཚོས་བློ་མཐུན་ཞི་ཅིན་ཕིང་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་མཐའ་འཁོར་དུ་མཐུན་སྒྲིལ་སྔར་ལས་དམ་ཟབ་བྱས་ནས། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རླབས་ཆེན་དར་ཆ་མཐོན་པོར་བསྒྲེངས་ཤིང་། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་པའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་སློབ་སྟོན་དུ་བཟུང་སྟེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ཉི་ཤུ་པའི་དགོངས་དོན་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་པ་དང་། ཞུམ་མེད་མདུན་སྐྱོད་བྱས་ནས། དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་རྒྱུན་མཐུད་དང་སྐྱོན་བྲལ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་རླབས་ཆེན་བསྐྱར་དར་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཆེད་དང་། རང་རྒྱལ་འབྱོར་ཕྱུག་དང་། དམངས་གཙོ། དཔལ་ཡོན འཆམ་མཐུན། མཛེས་སྡུག་བཅས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་སྟོབས་ལྡན་དུ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཆེད་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་བྱེད་དགོས།