མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དྲ་བ།
དཔྱིད་རླུང་དལ་མོར་ལྡིང་ཞིང་། རི་སྒལ་དམར་དམར་ཞོགས་པའི་འོད་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་འོད་འཚེར་བཞིན་ཡོད། ཏན་ཞ་ས་བྱད་གྱི་གྲོག་རོང་བར་དུ་གསེར་ཧྲུག་ཧྲུག་ཕྲ་མོ་བསྒར་ཡོད་པ་འདྲ། རྨ་ཆུ་ནི་ཏན་ཞ་རི་རྩེ་ཚོགས་ཀྱི་བར་དུ་འཁྱོག་ཀྱིལ་གྱིས་བཞུར་བཞིན་ཡོད། དེ་ནི་མེ་ཏོག་གི་དར་སྐུད་ཅིག་དང་འདྲ། ས་མཐོའི་སྤྲིན་ཐང་དེ་བྲག་མའི་སྲུབས་སུ་མཐོན་པོར་ལངས་པ་དང་། ཡལ་ག་གིས་བསྐོར་ནས་ཞོགས་པའི་ཉི་འོད་བསུ་བཞིན་ཡོད།
དེ་ནི་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་ཀྱི་སྤྱི་གླིང་ཡིན་པ་དང་ས་གཤིས་ཀྱི་ངོ་མཚར་ཆེ་བའི་ལྟ་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གནས་སྣང་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདུས་པའི་ངོ་མཚར་ཆེ་བའི་ས་ཆ་ཞིག་རེད།
ཟླ་4ཚེས་11ཉིན་ཧྥ་རན་སེ་ཕ་རི་སིའི་འཚོགས་པ་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་ལག་བསྟར་ཅུད་སྐབས་221པའི་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་མཚོ་སྔོན་ཁམས་ར་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ལ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་མཚན་སྙན་ཐོབ་པ་དང་། ལྐོག་གྱུར་གྱི་ས་ཆ་དེ་སླར་ཡང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གར་སྟེགས་ཐོག་འོད་འཚེར་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།
ཟླ་བཞི་པར་དཔྱིད་གར་པོ་ཡོད་པ་དང་། རྨ་ཆུའི་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གཅན་ཚ་རྫོང་ཁམས་ར་གྲོང་རྡལ་ནས་ཐོན་པ་དང་། འཁོར་ལོ་རྨ་ཆུའི་འགྲམ་གྱི་རི་དཀྱོག་ལམ་ཐོག་བསྐོར་ནས་མདུན་སྐྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཏན་ཞ་ས་བྱད་གྱི་རི་བོ་ནི་གནའ་བོའི་བཟོ་རྩལ་པས་ཞིབ་ཚགས་བརྐོས་པའི་བརྐོས་རྐོས་ཚོགས་པ་ཞིག་དང་འདྲ་བར་བྲག་རིམ་གྱི་ལྟེབ་གཉེར་བར་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་བཅུ་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཀྱི་དུས་ཚོད་ཀྱི་དྲན་ཤེས་བཞུར་བཞིན་ཡོད། འགྲིམ་པ་ལུང་ཝུའུ་འགག་རོང་དུ་ངོགས་གཉིས་ཀྱི་དར་འཕྱང་གཡང་ངོས་ནི་ལྷ་ཡིས་བཤིག་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་དཔེ་དེབ་དང་འདྲ་སྟེ། གནའ་བོའི་ཉེ་བའི་དུས་ཀྱི་མཚོ་མཚན་སྡེབ་གསོགཕུང་གསོགགསོག་འཁྱིལ་ས་རིམ་མངོན་པ་དང་ཁམས་རའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ས་གཤིས་ངོ་མཚར་བརྗོད་ཡོད།
ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་། དུས་ཚོད་ཀྱི་དམའ་སྒྲ།
ཁན་པུ་ལ་ནི་བོད་སྐད་དུ་ཁང་པ་མིའི་ཁྱིམ་གཞིས་ཞེས་པ་ལ་ཁང་རོ་ཞེས་ཀྱང་ཟེར། རྒྱ་ཆེ་བའི་ས་ཆ་དེའི་ཐོག་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ནི་འོད་འཚེར་བའི་མུ་ཏིག་ཞིག་དང་འདྲ་སྟེ། ཧོང་ནན་གྱི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་བཙུགས་པ་དང་། སྤྱི་གླིང་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་གཅན་ཚ་རྫོང་དང་། ཐུན་ཀྲེན་གྲོང་ཁྱེར་ཙེ་ཁུའུ་རྫོང་བཅས་ལས་བརྒལ་བ་དང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་3149ཟིན་པས། མཚོ་སྔོན་མཚེའུ་ལྔ་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་པ་དང་མཚུངས།
འདི་གའི་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ནི་སའི་གོ་ལ་གྱི་ལོ་ཟླ་དུང་ཕྱུར་46རིང་གི་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་བདེན་དཔང་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་དང་མཛེས་རིགཀྱི་རིན་ཐང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།
“ཞུ་འབུལ་ཡིག་ཐོག་སྙན་ཞུ་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་དང་། ཡོད་པ་ལྡན་པ་རྒྱལ་སྤྱིའི་རིན་ཐང་ཀྱི་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ནི་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཞིག་རེད”ཅེས་ཁམས་ར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དོ་དམ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ཕྱོགས་བསྡུས་ཁགཆ་པུའུ་ཀྲང་མིན་ཁྲའོ་ཀུང་གིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར་གཞིགས་ན། ཁམས་རའི་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ནི་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་བྱང་ཤར་མཐའ་རུ་གནས་པ་དང་། ཀྲུང་གོགྱི་སྐས་རིམ་དང་པོ་དང་གཉིས་པའི་ས་བྱད་སྡེ་ཚན་ཀྱི་བར་བརྒལ་ས་ཁུལ་ཞིག་རེད། འདིར་ས་གཤིས་དུས་སྐབས་གལ་ཆེན་གསུམ་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་གྱི་འགྲིག་འབྱོར་མིན་པའི་ངོས་དང་དེ་བཞིན་དབྱིན་ཀྲི་དང་ཡན་ཧྲན་དུས་སྐབས་གཉིས་ཀྱི་བྲག་ཞོ་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་ཐོར་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། ས་གཤིས་ལོ་རྒྱུས་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་གྲུབ་ཚུལ་འགུལ་སྐྱོད་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།
ལྷག་པར་དུ་ལུང་ཝུའུ་གཙང་པོའི་སུམ་བརྩེགས་དུས་རྒྱ་མཚོའི་མཚན་ས་རིམ་བཤགས་ངོས་ནི་ཀུའུ་ཐེ་འདེགས་སི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་རྦ་རླབས་བྱེད་ནུས་གྱིས་བཞག་པའི་རྗེས་ཤུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་དུས་སྐབས་དེའི་ས་གཤིས་སློབ་དེབ་ཞེས་བརྗོད་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཞིབ་འཇུགཀུའུ་ཐེ་འདེགས་སི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་རྒྱུན་མཐུད་དང་རྩ་མེད་དུ་སོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རང་བྱུང་ཚོད་ལྟ་ཁང་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།
ལུང་ཝུའུ་གཙོ་བོ། སུམ་བརྩེགས་དུས་རྒྱ་མཚོའི་མཚན་ས་རིམ་བཤགས་ངོས་ནི་སྣང་བརྙན་གི“གནའ་བོའི་ཤུབས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་རྒྱམ་ཆེན་བྲག་རྡོ་”ཞིག་ཡིན། ཁྱོད་ཀྱིས་བང་རིམ་སྟོང་གི་བག་ལེབ་ཆེན་པོ་ཞིག་གཏུབ་པ་དང་། རིམ་པ་རེ་རེའི་ཁ་དོགདང་རྒྱུ་ཆ་མི་འདྲ་སྟེ། བག་ལེབ་བཟོ་བའི་སྐབས་སུ་ཅི་ཞིག་བྱུང་བ་ཟིན་ཐོར་བཀོད་ཡོད། སུམ་བརྩེགས་དུས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོའི་མཚན་ས་རིམ་ནི་སའི་གོ་ལ་གྱིས་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་2.5ནས་དུང་ཕྱུར་2བར་གྱི་སྔོན་ལ་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་རྒྱམ་ཆེན་“ཐབ་ཚང་”དུ་བྱས་ནས་རིམ་བཞིན་“སྤུངས་”བྱུང་བའི་བྲག་རྡོའི་རིམ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། བྲག་རྡོ་ཀྱི་རིམ་པ་རེ་རེ་ཚང་མར་སྐབས་དེའི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་རྒྱམ་ཆེན་གྱི“འཚོ་བའི་པར་རིས”སྦས་ཡོད།
མེན་ཁྲའོ་ཕོ་བྲང་བཤད་པ་ཞུ་བ་ཁྲིམས་སྦྱོར་གསར་འགོད་པ་དང་། སྤྱི་གླིང་ནང་ད་དུང་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་མང་པོ་ཡོད། ཁང་སྦྱར་བ་གྲོང་རྡལ་དབྱར་བོད་ཐན་གནའ་བོའི་ལྡེབས་ཉིལ་ཁྱུ་ནི་ཞིབ་འཇུགརྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་ཀྱི་ལྡེབས་ཉིལ་ཆེན་པོ་དང་ནམ་ཟླ་འགྱུར་ལྡོགཀྱི་ཕུགས་བསམ་གྱི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན། གྲོ་ཤིའུ་ཧྲན་ནི་གནའ་བོའི་ཐེ་ཏི་སི་མཚོ་ཀྱི་ཆེས་མཐའ་མཇུག་ཏུ་མེད་པར་གྱུར་པའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན། གྲོ་ཤིའུ་གནའ་བོའི་མེ་རི་ཚོམ་ནི་ཞིབ་འཇུགམཚོ་བོད་ས་མཐོའི་ལེབ་ལེབ་མཉམ་འདྲེས་བཙིབ་གནོན་དང་མེ་རི་ས་གཤིས་ཀྱི་རང་བྱུང་ཚོད་ལྟ་ཁང་ཞིག་ཡིན།
ཞུ་འབུལ་ཡིག་ཐོག་སྙན་ཞུ་ཁམས་ར་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་དུས་དང་ཁམས་ར་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་དོ་དམ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གྱིས“ཁྱིམ་ཚང་རྨང་གཞི་”ལེགས་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་། སྤྱི་གླིང་ནང་གི་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ཀྱི་རིགས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་དང་སྣ་མང་ཡིན་པ་སྟེ། མཉམ་བདགགྱི་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་162དང་འབྲེལ་བ་ཀྱི་རིགས་ཆེན་པོ་7རིགས་18ཕལ་རིགས་30བཅས་ཡིན་པ་དང་། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་གྲོ་ཤིའུ་ཀུའུ་མེ་རི་ཚོམ་དང་། ལུང་ཝུའུ་གཙང་པོའི་སུམ་བརྩེགས་དུས་གཤགས་ངོས་རྨ་ཆུའི་ལྷོ་ངོགས་ཀྱི་ལྡེབས་ཉིལ་ཁྱུ་བཅས་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ་འཚར་སྐྱེ་ལུང་ཝུའུ་འགགསྦྲུལ་ལྗང་བྲགདང་། ཏན་ཞ་ས་བྱད་གྲུབ་ཚུལ་འབྲིང་ཆུང་སོགས་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ཀྱི་ཡུལ་ལྗོངས་མང་པོ་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྐྱེ་ཁམས་རྨ་ཆུའི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་བར་ཁྱམས་དང་རོ་ཀུང་རིག་གནས་སྒྱུ་རྩལ་བར་ཁྱམས་ནང་དོན་གལ་ཆེན་དུ་བྱས་པའི་ཕྱོགས་བསྡུས་རང་བཞིན་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཡིན།
རིག་གནས་ཤུལ་བཞག། མི་རིགས་ཀྱི་ནོར་བུ་རེད།
གལ་ཏེ་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ནི་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་རྨང་རྡོ་ཡིན་ཞེས་བཤད་ན། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རིག་གནས་དང་ཤུལ་བཞགནི་དེའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཡར་རྒྱས་ཤིག་ཡིན། ཁམས་ར་ས་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་མང་བའི་འདུས་སྡོད་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་དང་རིག་གནས་ཀྱི་རྨང་གཞི་གཏིང་ཟབ་ཡོད། དེ་གར་ཡོད་པ་ལྡན་པ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་གྲགས་ཅན་གྲོང་ཁྱེར་གཅིག་པུ་དང་དེ་བཞིན་ཀྲུང་གོགྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་གྲགས་ཅན་གྲོང་ཚོ་ཀུའོ་མོ་ཉིན་གྲོང་ཚོ་དང་། ཀྲུང་གོམི་རིགས་མདའ་འཕེན་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་ཕ་ཡུལ་གཅན་ཚ་རྫོང་སོགས་རིག་གནས་ཀྱི་མིང་བྱང་མང་པོ་ཡོད་པ་རེད།
མངོན་མིན་རིག་གནས་གྱི་ཤུལ་བཞགནི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞགཀྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔང་པོ་དང་ས་ཁོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་གཞི་རྟེན་སྣོད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཤུལ་བཞགགྱི་འཐུས་ཚབ་བརྩམས་ཆོས་མིང་གཞུང་ནང་བཅུག་པའི་རི་ཀུང་སྒྱུ་རྩལ་དང་ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་ནི་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་ཞུ་འབུལ་ཡིག་ཐོག་སྙན་ཞུ་ཁྲོད་ཀྱི་“སྐར་སྣོན་རྣམ་གྲངས”ཆེ་ཤོས་སུ་གྱུར་ཡོད།
ཟླ་4ཚེས་18ཉིན་གསར་འགོད་པ་ཧོང་ནན་ཀྲོའུ་མི་རིགས་གླུ་གར་ཟློས་གར་མདའ་ཤོག(མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཟློས་གར་ཚོགས་པ)ལ་ཕེབས་སྐབས་འཁྲབ་སྟོན་མི་སྣས་ཛ་དྲག་ངང་ནང་སྦྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། མདའ་དཔོན་གཞོན་པ་ལི་ཅ་ཏུང་ཀྲོའུ་ཡིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་པར་གཞིགས་ན། ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་ནི་ཨན་ཏུའོ་ཡུལ་སྐད་གྱི“ནན་མུའུ་ཐེའི”བོད་ཟློས་གར་རིགས་ཀྱི་ཡན་ལག་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ལུང་ཝུའུ་དགོན་གྱི་བོད་ཟློས་གར་དང་ལྷ་པྲང་དགོན་གྱི་བོད་ཟློས་གར་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་གཉིས་ལས་གྲུབ་པས། “ལུང་ཝུའུ་དགོན་གྱི་བོད་ཟློས་གར་”ཞེས་ཀྱང་ཟེར། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་ནས་གྲུབ་པ་དང་། སྡེར་མདུང་ལ་ད་ལྟའི་ལོ་༣༠༠ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་ལ། མཚོ་སྔོན་གྱི་བོད་ཟློས་གར་གྱི་གཙོ་གཟུགས་ཀྱང་ཡིན།
2006ལོར་ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་དེ་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མེད་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྣམ་གྲངས་སྲུང་སྐྱོང་མིང་གཞུང་ཁག་དང་པོའི་ནང་བཅུག་པ། 2008ལོར་ཧོང་ནན་ཀྲོའུ་མི་རིགས་གླུ་གར་ཟློས་གར་མདའ་ཤོག(མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཟློས་གར་ཚོགས་པ)དེ་རྒྱལ་ཁབ་རིག་གནས་པུའུ་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཤུལ་བཞགམིང་གཞུང་ཀྲུང་གོརྣམ་གྲངས་བོད་ཟློས་གར་གྱི“ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་གྱི”ལག་བསྟར་སྤེལ་བ་སྤྱོད་པ་སྲུང་སྐྱོང་དང་ལག་བསྟར་སྤེལ་བ་སྤྱོད་པ་ཚན་པར་མིང་བཏགས་ཡོད། 2009ལོར་ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་དེ་རྒྱལ་ཡོངས་གཞན་དགཀྱི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་ས་ཁུལ་བོད་ཟློས་གར་དང་མཉམ་དུ་འཛམ་གླིང་རིམ་པའི་མངོན་མེད་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་མིང་གཞུང་ནང་བཅུག་པ་རེད།
ལི་ཅཏུང་ཀྲོའུ་ཡི་བཤད་པ་ཞུ་བ་ཁྲིམས་སྦྱོར་གསར་འགོད་པ་དུ་ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་འཛམ་གླིང་རིམ་པའི་མངོན་མེད་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོང་གི་མིང་གཞུང་རྒྱབ་ནང་བཅུག་ནས་སྔར་བྱུང་མེད་པའི་སྲུང་སྐྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཐོབ་ཡོད། “ཧོང་ནན་ས་ཁུལ་དུ་ཐོག་མར་ཁྱབ་པའི་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་བོད་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་22ཡོད་པ་དང་། 2005ལོའི་གོང་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་4ལས་མེད་པ་རེད། 2009ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མེད་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་མིང་གཞུང་ཧོང་ནན་བོད་ཟློས་གར་གྱི་རོགས་སྐྱོར་མ་དངུལ་གྱི་རོགས་སྐྱོར་ནུས་ལྡན་འོག་ད་ཆ་དམངས་ཁྲོད་ཟློས་གར་ཚོགས་པ་སླར་གསོ་24ལ་སླེབས་ཡོད”ཅེས་བཤད།
ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང་ཧོང་ནན་ཀྲོའུ་མི་རིགས་གླུ་གར་མདའ་ཤོག(མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་ཟློས་གར་ཚོགས་པ)ཆག་པ་བོད་ཟློས་གར་ལས་དོན་བྱ་གཞགའཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་གཙོ་བོར་བརྩིས་ཏེ། སྔ་རྗེས་སུ་《རྒྱལ་སྲས་ནོ་སང་》《གཟུགས་ཀྱི་ཉི་མ་》《བོད་རྒྱལ་གྱི་ཕོ་ཉ་》སོགས་བོད་ཟློས་གར་གསར་བཟོ་དང་འཁྲབ་སྟོན་བྱས་པ་དང་། སྔ་རྗེས་སུ་ཀྲུང་དབྱང་དྲིལ་བསྒྲགས་པུའུའི“ལེགས་པོ་ལྔའི་ལས་གཞི”བརྩམས་ཆོས་བྱ་དགའ་དང་། “རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རིག་རྩལ་ཚོགས་འདུའི་”གསེར་གྱི་བྱ་དགའ་དང་ཀྲུང་གོསྒྱུ་རྩལ་དུས་ཆེན་གྱི“ཝུན་ཧྭ་ཟློས་གར་བྱ་དགའ་”སོགས་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་བྱ་དགའ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་མ་ཟད། ལེགས་འགྲུབ་ཞུ་འབུལ་ཡིག་ཐོག་སྙན་ཞུ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་ཐེབས་རྩ་རྣམ་གྲངས་ཐེངས་མང་བྱས།
མིག་སྔའི་བར་ཁམས་ར་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ནང་དང་འབྲེལ་བ་གྱི་འཛམ་གླིང་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཤུལ་བཞགརྣམ་གྲངས་2དང་། འཛམ་གླིང་གི་ཟིན་ཐོ་རྣམ་གྲངས་5རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མངོན་མིན་རིག་གནས་ཀྱི་ཤུལ་བཞགརྣམ་གྲངས་6ཞིང་ཆེན་རིམ་པ་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་རྣམ་གྲངས་14ཀྲོའུ་ཀྱི་ཤུལ་བཞགརིམ་ཀྱི་མངོན་མིན་རིག་གནས་རྣམ་གྲངས་85བཅས་ཡོད་པ་རེད། མངོན་མིན་རིག་གནས་གྱི་ཤུལ་བཞགའདི་དག་གིས་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ངོ་རྟགས་སྤྲད་ཡོད།
རང་བྱུང་ཤུལ་བཞག། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་བསྟོད་གླུ་།
ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ལ་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་པ་མ་ཟད། རང་བྱུང་ཤུལ་བཞགཡང་མི་རྣམས་ཧང་སངས་དགོས་པ་ཞིག་རེད། དེ་གར་ཡོད་པ་ལྡན་པ་གྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ཁམས་ར་ནགས་ཚལ་སྤྱི་གླིང་དང་། ལྷིང་འཇགས་དང་གཏིང་ཟབ་པའི་གྲོ་ཞིའུ་གདོད་མའི་ནགས་ཚལ་ལྐོག་གྱུར་གྱི་དབྱར་ཆུང་གངས་རི་དེ་བཞིན་ཡངས་ཤིང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་རྩྭ་ཐང་གྱི་མཛེས་ལྗོངས་བཅས་རེད།
གངས་རི་དང་། ནགས་ཚལ་ཧའེ། རྩྭ་ཐང་མཚོ་མཚེའུ་བཅས་ཕན་ཚུན་འཕྲོ་བཞིན་ཡོད་པས། ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆུ་གྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་ཡོད་ལ། ས་མཐོའི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་ཀྱི་རྩུབ་པོ་ཡང་ཡོད།
གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་དུ་འཆམ་འཆམ་བྱེད་པ་ནི་རང་བྱུང་གསོ་རླུང་ཁང་ཞིག་ཏུ་གནས་པ་དང་འདྲ་བས། དབུགས་འབྱིན་རྔུབ་བྱེད་པའི་མཁའ་དབུགས་རེ་རེའི་ནང་ནགས་ཚལ་གྱི་དྲི་ཞིམ་གྱིས་ཁེངས་ཡོད། གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་རའི་འགོ་འཛིན་ཧན་ཧྥུ་ཀྲུང་གིས་1958ལོར་ནགས་ར་གྱི་གྲུབ་པ་བྱུང་བ་དང་སྐབས་དེར་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་བསྟུན་ནས་ནགས་ར་གྱིས་ཤིང་གཅོད་གཙོ་བོར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ལོ་གཅིག་མང་ཤོས་ནང་ནགས་ར་ར་གྱིས་ཤིང་གཅོད་པའི་བརྒལ་བ་སྨི་རང་སུམ་སྒྱུར་ཁྲི་3ཡོད་པ་དེ་ནི་ཤིང་སྡོང་ཆེན་པོ་ཁྲི་10ཙམ་དང་མཚུངས། བཅད་དྲགས་པའི་དབང་གིས་ནགས་ཚལ་སྟུག་པོ་ཐར་ཐོར་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། ཤིང་སྡོང་ལ་ནད་དང་འབུའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་པ། དབྱར་དུས་ཆུ་ལོགདུ་འདམ་རྡོའི་ཆུ་རོ་ཡང་ཡང་ཐོན་པ།
2000ལོར་རང་རྒྱལ་གྱི་ལག་བསྟར་སྤེལ་བ་སྤྱོད་པ་གྱི“རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་གྲྭའི”སྐབས་ནས་བཟུང་གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་ཞིང་གིས་ཚོང་ལས་ཤིང་གཅོད་མཚམས་བཞག་ནས་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་དོ་དམ་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཕྱོགས་སུ་བསྒྱུར་བ་དང་། བརྒྱུད་བགྲོད་གྱི་མིས་བཟོས་ནགས་འཛུགས་དང་། རི་བཀག་ནགས་སྐྱོང་སོན་ལྗང་བུ་གསོ་སྐྱོང་སོགས་ཀྱི་ལས་གྲྭའི་ལག་བསྟར་སྤེལ་བ་སྤྱོད་པ་བྱས་པས། སྔོན་ཆད་ཐར་ཐར་བའི་ནགས་ཚལ་སླར་གསོ་ལ་སྐྱེ་སྟོབས་བྱུང་ཡོད།
གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་ར་བའི་སྲོག་ཤིང་གི་རིན་ཐང་ནི་འདམ་ས་དང་། ནགས་ཚལ་རྩྭ་ཐང་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལགབཅས་ཡིན་པ་དང་། རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སྲུང་སྐྱོང་དང་ཉམས་གསོ་བྱས་པས་སྐྱེ་ཁམས་མ་ལགརྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འཐུས་ཚང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། ཧན་ཧྥུ་ཀྲུང་གིས་བསྡུར་བ་ཞིག་བྱས་ཏེ། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་དང་ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་ཡི་ནང་གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་གྱི་ནགས་ཚལ་ཁེབས་ཕྱོད་30%ཡས་མས་ལས་མེད་པ་དང་ད་ཆ་སླར་གསོ་51.36%ལ་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། ནགས་ཚལ་འཕེལ་ཚད་སྨི་རང་སུམ་སྒྱུར་ཁྲི་96ནས་སླར་གསོ་ཁྲི་186.5བར་ཡིན། སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་གི་སྨི་རང་སུམ་སྒྱུར་གྲངས་འབོར་ནི་དེ་བས་ཀྱང་བཤད་མི་དགོས་པ་ཞིག་རེད། མཐོང་དཀའ་བའི་ཐོན་ཁུངས་དང་ཆུའི་ཨོག་དཀར་རྒྱུན་དུ་གསའ་དུ་ཐོན་བཞིན་ཡོད།
ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་ཞུ་འབུལ་ཡིག་ཐོག་སྙན་ཞུ་དང་བསྟུན་ནས། ཁམས་རའི་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་གྲོ་ཞིའུ་ཚན་རིག་ཁྱབ་གདལ་ཁང་བྱུང་བ་རེད། ཚན་རིག་ཁྱབ་གདལ་ཁང་དུ་བསྐྱོད་སྐབས་ཁང་ནང་རྩྭ་ཤིང་གི་གཏམ་རྒྱུད་ཐིང་དང་ཡ་མཚན་སྲོག་ཆགས་ཐིང་སོགས་སྟོན་པ་ཐིང་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་འགྲེམས་ཁང་དུ་བྱེ་སྡེར་དང་། དམར་དཔེ་རི་མོ་དང་ཡི་གེ་དང་བརྙན་ལམ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་སྟོན་པ་ཁམས་རའི་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་གྱི་སྤྱིའི་གནས་ཚུལ་དང་། ཁྱབ་ཁོངས་རྩ་ཆེའི་ས་གཤིས་གནའ་ཤུལ་མེ་རི་གྱི་ཚན་རིག་ཁྱབ་གདལ་ཤེས་བྱ་དང་དེ་བཞིན་གྲོ་མཛེས་སྡུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ནགས་ཚལ་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་རི་ཆུ་དང་། སྐྱེ་དངོས་སྣ་མང་རང་བཞིན་གྱི་“ཁྱིམ་ཚང་རྨང་གཞི་”ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། དེ་བཞིན་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོང་གི་ཕན་འབྲས་བཅས་གཅིག་སྡུད་བྱས་ཡོད་པ་རེད།
“ཚན་རིག་ཁྱབ་གདལ་ཁང་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་ལས་མང་གྱི་མི་རྣམས་ལ་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་དང་གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་དང་། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་འདུ་ཤེས་ལྟ་བ་བསམ་གཞི་མི་ཚང་མའི་སེམས་སུ་རྩ་བ་ཚུགས་པ་དང་། མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས་འཆམ་མཐུན་མཉམ་གནས་ཀྱི་ལེའུ་འབྲི་ཐུབ”དེ་ནི་གྲོ་ཤིའུ་ནགས་ར་ར་བའི་ལས་བཟོ་བ་དང་ནགས་སྲུང་བ་ཚང་མའི་ཐུན་མོང་གི་བསམ་འདུན་རེད།
ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རང་བྱུང་ཤུལ་བཞགནི་ཁམས་རའི་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་གི་བླ་སྲོག་དང་རིན་ཐང་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན་པ་དང་དེའི་དོན་སྙིང་ནི་ས་གཤིས་མཛེས་ལྗོངས་ཀྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པ་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེས་ཐེག་པའི་ཚན་རིག་དང་། སྐྱེ་ཁམས་རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་རྩ་མང་རིན་ཐང་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་རེད།
མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་སློབ་གསོ་ཚན་རིག་རིག་གནས་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ཤུལ་བཞགདེ་རིགས་ཀྱིས“སའི་གོ་ལ་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་ལ་བརྟེན་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་ཚོགས་ལ་ཚེ་སྲོགཀྱི་ངེས་ཤེས་སད་གཏོང་གི་ཡོད”ཅེས་གདེང་འཇོག་བྱས་མྱོང་ཡོད། ཁམས་ར་ནི་བརྒྱུད་བགྲོད་གྱི་རང་བྱུང་ཤུལ་བཞགགྱི་ཡུལ་ལྗོངས་དེ་དག་ཡིན་པ་དང་། འཛམ་གླིང་ལ་ས་མཐོའི་ས་གཞི་ཆེན་པོའི་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་ཁ་ཤས་རིང་བསིང་བའི་གསང་བ་དང་བློ་གྲོས་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།
ཁམས་ར་འཛམ་གླིང་ས་གཤིས་སྤྱི་གླིང་གྱིས་དེའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ས་གཤིས་རྗེས་ཤུལ་དང་། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་རང་བྱུང་ཤུལ་བཞགབཅས་ལ་བརྟེན་ནས་འཛམ་གླིང་ལ་སྟོན་པ་ཀྱི་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་མང་པོའི་སའི་གོ་ལ་ཀྱི་བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པའི་ལེའུ་ཞིག་རིམ་འགྱུར་བྱས་ཡོད།
འདིར་ས་གཤིས་ཀྱི་ངོ་མཚར་དང་ཤེས་རིག་མཉམ་གནས་དང་། རང་བྱུང་གི་མཛེས་སྡུག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གནས་སྣང་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་མཛེས་སྡུག་ཕན་ཚུན་འཕྲོ་བཞིན་ཡོད།
